نمايند مشخص است اين دو خط با هم تقاطع خواهند نمود ، بعد از آن از مركز دايره خطى اخراج شود به محل تقاطع اين دو خط ، اين خط خط سمت قبله خواهد بود .
و اگر فرض شود كه طول بلد اكثر بوده باشد از طول مكه و عرض اقل از عرض مكه ، در اين صورت شمرده مىشود از نقطهء جنوب و شمال از محيط دايره به جانب مغرب به قدر زيادتى طول بلد از طول مكه ، و وصل مىشود ما بين موضعين به خط مستقيم ، و همچنين از نقطه مغرب و مشرق به جانب شمال به قدر زيادتى عرض مكه از عرض بلد ، و ما بين نقطتين وصل مىشود به خط مستقيم ، و اين دو خط تقاطع خواهند نمود ، بعد از آن از مركز دايره خطى اخراج مىشود به محل تقاطع خطين ، اين خط خط سمت قبله خواهد بود .
و اگر فرض شود كه طول بلد أقل بوده باشد از طول مكه و عرض اكثر از عرض مكه در اين صورت مكه شرقى جنوبى بلد خواهد بود . طريقه استخراج سمت قبله آن است كه از نقطه جنوب و شمال به قدر زيادتى طول مكه از طول بلد شمرده شود از محيط دايره به جانب مشرق ، و ما بين دو نقطه به خط مستقيم وصل شود ، و از نقطه مشرق و مغرب شمرده شود از محيط دايره به جانب جنوب به قدر زيادتى عرض بلد از عرض مكه ، و ما بين موضعين وصل شود به خط مستقيم ، و دو خط با هم تقاطع مىنمايند ، و از مركز دايره خطى اخراج مىشود به موضع تقاطع خطين ، اين خط خط سمت قبله خواهد بود ، آنچه مذكور شد كيفيت استخراج سمت قبله در شش قسم از أقسام ثمانيه مذكوره مشخص شد .
و دو قسم ديگر باقى يكى آن است كه بلد مساوى بوده باشد با مكه در عرض ، لكن طول بلد اكثر بوده باشد از طول مكه ، و ثانى مثل اين است در عرض ، لكن طول بلد أقل بوده باشد از طول مكه ، در اين دو قسم اگر چه توهم شده كه قبله نقطهء

289