اما آن سه موضع كه متعلق به زمان است ، أول : وقت طلوع شمس است تا آفتاب پهن شود به همه جاها . دوم : وقت قيام آفتاب است كه عبارت از نزديك رسيدن آفتاب بوده باشد به دايره نصف النهار ، تا تحقق زوال كه عبارت از تجاوز نمودن آفتاب بوده باشد از دايره نصف النهار . سوم : نزديك به غروب شمس است ، يعنى وقتى كه آفتاب ميل به زردى مىكند تا وقت غروب .
و اما آن دو موضع كه متعلق به فعل است ، أول : بعد از نماز صبح است تا طلوع آفتاب ، كراهت فعلى در اينجا متصل است به كراهت زمانى . دوم : بعد از نماز عصر است تا غروب ، در اينجا گاه است توارد هر دو كراهت مىشود ، و اين در صورتى است كه اتيان به نماز عصر در وقت ميل آفتاب بوده باشد به زردى ، و گاه است زمان كراهت فعلى بيشتر است از زمان كراهت زمانى ، و اين در صورتى است كه اتيان به نماز عصر قبل از آن وقت نموده باشد ، و گاه است به عكس اين است كه زمان كراهت فعلى أقل زمان كراهت زمانى است ، و اين در وقتى است كه اتيان به نماز عصر بعد از آن وقت نموده باشد .
مطلب ششم : صبى متطهر هر گاه بالغ شود در أثناء وقت ، خالى از اين نيست يا قبل از اشتغال به نماز خواهد بود ، يا حين اشتغال ، يا بعد از فراغ از نماز ، و بر جميع تقادير بعد از بلوغ ، يا وقت وسعت يك ركعت نماز يا زياده را دارد يا نه ، و بر كل تقادير يا بلوغ به چيزى است كه مبطل طهارت نيست مثل اكمال سن ، يا مبطل هست .
پس مسأله به چندين صورت متصور مىشود ، در نه قسم نماز واجب نيست ، و اين در صورتى است كه زمان بعد از بلوغ وسعت يك ركعت نماز را نداشته باشد ، خواه قبل از اشتغال به نماز بوده باشد ، يا بعد از اشتغال به آن ، يا بعد از فراغ از آن ، و تفاوتى نيست كه بلوغ به چيزى بوده باشد كه مبطل طهارت بوده

278