و اما قسم دوم يعنى قبل از شروع به نماز شب معتقد اين بوده باشد كه قدر باقى از شب كفايت نماز شب را نمىكند ، در اين صورت ظاهر اين است كه شروع به نماز شب به طريق معهود نتواند نمود ، اگر چه معتقد اين بوده باشد كه چهار ركعت را قبل از صبح اتيان مىتواند نمود ، بلكه در اين صورت عدول مىنمايد از نماز شب به شفع و وتر .
مخفى نماند اتمام نماز شب بعد از طلوع فجر در صورتى كه چهار ركعت از نماز شب را اتيان نموده باشد قبل از فجر مختص به اين نيست كه طلوع فجر در حال اشتغال به نماز شب شود ، بلكه حكم ثابت [1] است اگر چه چهار ركعت از نماز شب را كرده باشد در أول وقت نماز شب ، و تتمه را تأخير نمود كه بعد اتيان نموده باشد و خوابيد يا مشغول به مطالعه يا شغل ديگر شد ، وقتى مطلع شد كه صبح طالع شده ، در اين صورت نيز اتمام نماز شب را قبل از اتيان به فريضه مىتواند نمود .
هفتم : آن است در صورتى كه مكلف به اعتبار مظنه ضيق وقت اتيان به نماز شفع و وتر نمود ، بعد فساد اعتقاد او ظاهر شد ، مشخص شد كه وقت باقى كفايت همهء نماز شب را مىنمايد ، ظاهر اين است كه اعاده شفع و وتر بعد از اتيان هشت ركعت نماز شب ضرور نبوده باشد ، بلكه جواز اعاده آن محل تشكيك است .
هشتم : در حديث صحيح وارد است كسى كه برخيزد قبل از صبح و اتيان نمايد به نماز شفع و وتر و دو ركعت نافله صبح ، ثبت مىشود در نامه عمل او نماز شب [2] .

[1] در اين حكم به تعميم منع است ، بلكه ظاهر اختصاص است به اين كه مشغول به نماز باشد و صبح طالع شود - ا س د .
[2] وسائل الشيعه ج 3 / 187 ح 3 .

207