در قسم أول و ثالث شروع به نماز شب به طريق معهود مىتواند نمود ، پس اگر فجر طالع نشد تا آن كه نماز شب را تمام نمود ، در اين صورت كلامى نخواهد بود ، و اگر فجر طالع شد قبل از اتمام نماز شب ، خالى از اين نيست كه طلوع فجر يا بعد از اتيان به چهار ركعت خواهد بود يا قبل ، اگر بعد از اتيان به چهار ركعت است جايز است نماز شب را تمام كند قبل از نماز صبح .
ظاهر اين است كه در اين صورت لازم نبوده باشد كه در ركعات اقتصار به حمد تنها نمايد ، مگر در صورتى كه چهار ركعتى كه اتيان نموده باشد قبل از فجر اتيان نموده باشد به حمد تنها ، به اين معنى كه لازم بود اتيان به حمد تنها نمايد ، مثل اين كه قبل از شروع در نماز معتقد اين بود كه وقت وسعت ندارد مگر به مقدار يازده ركعتى كه اقتصار شود در آنها به حمد تنها .
در اين صورت ممكن است كه گفته شود : آنچه بعد از فجر اتيان مىشود لازم است كه اقتصار شود در آن به حمد تنها ، و اگر طلوع فجر قبل از اتيان به چهار ركعت بوده باشد اگر چه در ركعت چهارم بوده باشد ، اتمام نماز شب مقدم بر فريضه فجر جايز نيست ، پس ترك نماز شب مىنمايد ، بعد از اتيان به نافله صبح نماز صبح را به عمل مىآورد ، و بقيه از نماز شب را بعد قضا خواهد نمود .
و اگر طلوع صبح در حين اشتغال به ركعت ثالثه يا ركعت رابعه بوده باشد آيا معين است كه قطع اين نماز نمايد ؟ يا جايز است اتمام اين دو ركعت ، يا عدول مىنمايد به نافله فجر ، يعنى اين دو ركعت را قرار مىدهد كه نافله فجر است و اتمام مىنمايد به نيت نافله فجر ، ظاهر اين است كه قطع لازم نبوده باشد ، و عدول نيز جايز نبوده باشد ، پس اتمام آن دو ركعت به همان قصدى كه شروع نموده جايز خواهد بود .

206