و هشت ركعت نماز شب است ، و دو ركعت شفع و يك ركعت وتر ، كه مجموع يازده ركعت مىشود .
و اطلاق نماز شب چنانچه بر هشت ركعت أول مىشود اطلاق مىشود بر مجموع يازده ركعت و دو ركعت نافله فجر است كه قبل از فريضه اتيان مىشود .
و آنچه مذكور شد كه عدد ركعات نوافل يوميه سى و چهار است اين در حضر است . و اما در سفر پس نصف آن ساقط است ، پس عدد ركعات اين نافله در سفر هيفده خواهد بود ، و شانزده ركعت نافله ظهر و عصر و همچنين نافله عشاء كه وتيره بوده باشد ساقط است ، لكن اين در حق مسافرى است كه قصر صلاة در حق او متعين بوده باشد .
و اما مسافرى كه قصر نماز در حق او جايز نبوده باشد ، مثل كثير السفر يا كسى كه سفر او مشروع نبوده باشد ظاهر اين است كه جميع نوافل در حق او ثابت بوده باشد مثل حضر .
و همچنين است هر گاه قصر صلاة در حق او متعين نبوده باشد ، لكن مخير بوده باشد ما بين قصر و اتمام ، مثل مسافر در مسجد الحرام يا مسجد نبى صلى اللَّه عليه و آله در مدينه يا حائر جناب حضرت امام حسين عليه السّلام يا مسجد كوفه . پس مسافر در اين أماكن أربعه اتيان به نافله ظهرين و وتيره مىتواند نمود ، خواه فريضه را قصر كند يا تمام .
لكن كلام در اين است كه اين حكم در صورت قصر نمودن فريضه در صورتى است كه اتيان به فريضه مقصوره در نفس اين أماكن نمايد ، يا ثابت است اگر چه اتيان به فريضه مقصوره در خارج أماكن نيز نمايد ، و على التقديرين نافله را نيز در نفس أماكن اتيان نمايد يا در خارج ، پس مساله متصور به چند قسم مىشود :
أول : آن است كه اتيان به فريضه نمايد در خود أماكن تمام .

178