و اما اگر واجب بوده باشد ، اين محتاج به تفصيل است به اين نحو واجب يا معين است ، مثل اين كه اين امر در ماه مبارك اتفاق افتاد يا در شبى كه روزه آن روز بر اين شخص معين بوده به نذر يا به غير نذر ، در اين صورت ظاهر اين است كه لازم باشد نيت هر دو روزه نمايد ، پس صومين تداخل خواهند نمود ، يا آن كه نيت روزه ماه مبارك يا نذر معين نمايد ، و نيت اين نمايد كه اين مجزى باشد از آن صومى كه مستند است به اخلال نماز عشاء .
و تحقيق مبناى اين مسأله را كما هو حقه به توفيق قائد توفيق در جلد خامس از مجلدات مطالع الانوار در مباحث صلاة كسوف نموده‌ايم ، و اشاره اجمالى در جلد أول در مبحث مواقيت در خصوص همين مسأله نيز شده است .
و هر گاه صوم آن روز معين نبوده باشد ، مثل آن كه صوم منذورى به نذر مطلق در ذمه او بوده باشد ، و منظورش اين بود كه فردا را به همان قصد روزه گرفته باشد ، شب چنين امرى اتفاق افتاد ، و همچنين است قضاى ماه مبارك در صورت سعه وقت .
در اين صورت امتثال در حق اين شخص به دو طريق ممكن هست :
أول : آن است كه روزه را به قصد كفاره تأخير صلاة عشاء روزه گرفته وجوبا و روزه واجبه به نذر مطلق را مثلا تأخير اندازد به وقت ديگر .
دوم : آن است كه همان روز را به نيت هر دو صوم روزه گرفته ، صومين نيز در اينجا نيز تداخل خواهند نمود ، و فرق ما بين اين صورت و صورت سابقه آن است كه تداخل در آنجا لازم بود ، به خلاف در اين صورت كه تداخل در اين مقام جايز خواهد بود .
بنابراين هر گاه كسى مشغول به صومى شده باشد كه تتابع و توالى در آن شرط بوده باشد ، مثل كفاره ماه مبارك در صورت عدم تجاوز از نصف ، چنين امرى

166