بدان كه هر گاه كسى مطلع باشد بر اين كه فلان شخص در فلانه بلد مجتهد است ، خواه آن كس از اهل آن بلد بوده باشد يا نه ، آيا اين قدر مىتوان اكتفا نمود در تقليد آن شخص يا لازم است فحص و بحث نمايد در اين كه مجتهد ديگر هست در آن بلد يا نه ؟
پس بعد از فحص هر گاه مشخص شد انحصار مجتهد در آن شخص امر ظاهر است ، و هر گاه مشخص شد وجود مجتهد ديگر در آن بلد ، آيا لازم است فحص و بحث نمايد در اين كه كدام يك اعلم مىباشند تا تقليد اعلم نمايد ؟
ظاهر اين است كه لازم نباشد .
تنقيح مقام مقتضى اين است كه گفته شود در اين مقام چند احتمال است :
أول : آن است كسى وارد بلدى شد عالم نبود بر اين كه در آن مجتهدى هست ، بعد از ورود مطلع شد بر اين كه فلان شخص در آن بلد مجتهد است .
دوم : آن است كه مىداند در آن بلد فلان شخص مجتهد است ، لكن عالم نيست در اين كه مجتهدى ديگر هست در آن بلد يا نه ، ظاهر اين است در هر دو صورت در امور دين خود اعتماد به آن مجتهد مىتوان نمود ، فحص از وجود مجتهد ديگر در آن بلد لازم نيست .
سوم : آن است كه عالم است بر تعدد مجتهد در آن بلد ، خواه اين علم در بدايت امر حاصل بوده يا بعد از فحص هم رسيد ، لكن اعلميت احد مجتهدين بر ديگرى معلوم اين شخص نيست ، آيا مىتواند در مقام تقليد اكتفا به قول هر يك كه خواهد نمايد ؟ يا توزيع نمايد در بعض مسائل تقليد بعضى نمايد و در مسائل ديگر تقليد ديگر ، يا خير بلكه لازم است فحص از أعلميت بعضى از بعضى ديگر نمايد ، بعد از فحص اگر مشخص شد بعضى أوثق است در فتوى از

126