چشم نگاه كن تا بزرگان چشم طمع به ستم تو به نفع آنان نداشته باشند ، و ضعيفان از عدل تو با آنان نوميد نگردند . [1] 6 - و در عهدنامه به مالك اشتر نوشت : و مانند گرگ خون خوار به جان مردم نيفت كه خوردن آنان را غنيمت شمارى ، زيرا مردم دو دسته اند : يا برادر دينى تو هستند يا انسانى مانند تو . [2] 7 - روكس بن زائد گويد : امام على عليه السلام اعجوبه اى از عجايب داورى است ، زيرا او نخستين كسى است كه ميان شهود جدايى افكند تا مبادا دو نفر از آنها در اثر تبانى شهادتى دهند كه جمال حق را زشت و آثار حق را خاموش سازند . وى با اين سنت پسنديده نيكو مبنايى را براى داورى پايه گذارى كرد كه راه فهم حق را براى داوران روشن مى سازد و احكام آنها را از شك و شبهه منزه مى دارد و ميان كسانى كه با احساسات و عواطف مردم بازى مى كنند جدايى مى افكند . . . و نيز امام على عليه السلام نخستين كسى است كه براى شهادت شاهدان پرونده تشكيل داد و گواهى آنان را ثبت نمود تا شهادتها در اثر رشوه يا تدليس به جهت طمع يا ميل عاطفى دگرگون نشود ، و آن حضرت با اين كار يكى از بزرگترين مبتكران عالم به شمار مى رود ، زيرا حفظ حقوق مردم از دستكارى و خيانت گرانبهاتر از خود حيات آنهاست ، و نسلها و ملتها و حكومتها و دولتهاى آينده بر اساس همان طرحى كه آن امام بزرگ ترسيم نموده حركت خواهند كرد . . .
و نيز گويد : او نخستين مكتشف يا مبتكرى است كه ميان شير مادر دختر و مادر پسر فرق نهاد . [3] علاوه بر اينها امام عليه السلام در قضاوت از رابطه عميق مادرى نيز در كشف حقيقت

[1] - نهج البلاغة ، نامه 27 .
[2] - همان ، نامه 53 .
[3] - الامام على اسد الاسلام وقديسه .

815