دين را به ولايت او قرار داده و فرموده : اليوم اكملت لكم دينكم . . . [1] ، و اين آيه معنايى جز اين ندارد كه امامت و ولايت يكى از اصول دين است كه اگر نباشد دين ناتمام مانده و نعمتهاى الهى بر بندگان ناقص خواهد بود ، و كمال اسلام هم كه خداى مسلمانان آن را به عنوان دين محبوب و پسنديده آنان دانسته به همين ولايت است .
و اين ولايت را در حدى قرار داده كه اگر تبليغ نشود گويى رسول خدا صلى الله عليه و آله و سلم تبليغ رسالت خود نكرده است و خداوند فرموده وان لم تفعل فما بلغت رسالته . . . [2] ، و شايد بينش خواننده در گفتار ما بيشتر شود اگر به احاديثى كه از دهها طريق در تفسير آيات سه گانه گذشته رسيده مراجعه نمايد ، و ما آنها را به تفصيل در جلد اول صفحات 214 ، 223 ، 230 - 238 و نيز در همين جلد سوم آورده ايم .
قريب به همه اين مطالب و روايات ، رواياتى است كه قبولى همه اعمال را منوط به صحت ولايت شمرده و داشتن ولايت را شرط آنها دانسته است ( و در جلد 2 / 301 و 302 گذشت ) ، و معناى اصل همين است چنان كه اين مطلب نسبت به توحيد و نبوت هم چنين است ، و در فروع دين اين چنين نداريم ، و شايد اين مطلبى كه گفتيم نزد صحابه دسته اول مسلم بوده كه عمر بن خطاب به آن دو مردى كه خصومتى نزد او آورده بودند گفت : ( اين مرد مولاى من و مولاى هر مؤمنى است ، و هر كه او مولايش نباشد مؤمن نيست ) . [3] ( ر . ك . 1 / 382 ) .

[1] - سوره مائده / 3 .
[2] - سوره مائده / 67 .
[3] - داستان از اين قرار بوده كه دو نفر نزد عمر دعوا آوردند ، عمر به على عليه السلام گفت : ميان آنها داورى كن . يكى از آنان گفت : اين مرد ميان ما داورى كند ؟ ! عمر برجست و گريبان او را گرفت و گفت : بيچاره ، مى دانى كه اين كيست ؟ اين مولاى من و مولاى هر مؤمنى است و هر كه او مولايش نباشد مؤمن نيست . ( م )

590