امكان و از شاگرد او مرحوم سيد نعمت الله جزائرى به صورت حتم و جزم نقل شده است و سخن آنان را در گذشته آورديم ، اما اين توجيه ، گذشته از اين كه با اخبار گذشته منافات دارد - زيرا در آنها وارد است كه معصومين عليهم السلام با وجود عينى و شخصى خود حضور مى يابند نه با صورتى مشابه صورت آنها - با ذيل خود حديث تمثل نيز منافات دارد زيرا در آن آمده است كه به ميت گويند : اين رسول خدا و اين امير مؤمنان و فاطمه وحسن و حسين عليهم السلام اند كه رفيقان تو هستند ) .
بى شك اين عبارات با تمثل سازگار نيست ، يعنى نمى توان به اشباه و تمثالهاى آنان گفت اين رسول خدا و . . . است ، و نيز تمثل غير از مثول و ايستادن در برابر بيننده است ، و مى توان يمثل در حديث را يمثل به صيغه مجرد خواند كه به معناى حضور عينى باشد نه تمثل . شاهد بر اين توجيه روايتى است كه در بحار از حضرت جواد عليه السلام آمده كه مردى از ياران حضرت رضا عليه السلام بيمار شد و آن حضرت از او عيادت كرد و فرمود : حالت چطور است ؟ گفت : مرگ را پس از شما با چشم خودم ديدم . فرمود : چگونه ديدى ؟ گفت : بسيار سخت ! فرمود :
آنچه ديدى تازه آغاز آن است و مرگ برخى از حالات خود را به تو نمايانده است ، مردم دو دسته اند : برخى با مردن آسوده مى شوند و برخى با مردن آنان ديگران آسوده مى گردند ، پس ايمان به خدا و ولايت را تجديد كن ( و شهادتين را تكرار كن ) تا با مردن آسوده گردى . آن مرد چنين كرد ، آن گاه گفت :
اى فرزند رسول خدا ، اين فرشتگان خدايند كه با تحيتها و تحفه ها آمده اند و بر شما سلام مى كنند و در برابر شما ايستاده اند ، حضرت به آنان اجازه جلوس داد و فرمود : اى فرشتگان پروردگار من ، بنشينيد . سپس به بيمار فرمود : از آنان بپرس كه آيا مأمور ايستادن در حضور من هستند ؟ بيمار گفت : پرسيدم و آنها گفتند : اگر همه فرشتگانى كه خدا آفريده حضور شما برسند در برابرتان خواهند ايستاد و

525