كه به امر او در جريان و سر به فرمان اويند و نور آنها از نور عرش خداست و گرمايشان از دوزخ ، چون قيامت شود نور آنها به عرش بر مى گردد و گرمايشان به آتش دوزخ ، و ديگر نه خورشيدى مى ماند و نه ماهى . [1] 2 - و فرمود : وحشتناك ترين حالات اين آفريده ( انسان ) در سه جاست : 1 ) روز تولد كه از شكم مادر بيرون مى آيد و دنيا را مى بيند . 2 ) روز مرگ كه آخرت و اهل آن را مشاهده مى كند . 3 ) روز قيامت كه زنده بر انگيخته مى شود و احكام و نظاماتى را مى بيند كه در دنيا نديده است . [2] 3 - مردى گفت : اى رسول خدا ، آيا در بهشت شب هست ؟ فرمود : چه چيز تو را بدين سؤال وا داشته ؟ گفت : اين آيه كه خداوند مى فرمايد : ولهم رزقهم فيها بكرة وعشيا . [3] ( روزى آنها در بهشت صبح و شام مى رسد ) ، و معلوم است كه شب بخشى از صبح و شام است . رسول خدا صلى الله عليه و آله و سلم فرمود : در آنجا شب وجود ندارد و تنها نور و روشنايى هست ، صبح به شام مى رسد و شام به صبح ، [4] و هداياى الهى در وقت نمازهاى پنجگانه كه در دنيا در آن وقتها نماز مى خواندند به آنها مى رسد و فرشتگان [ در همين اوقات ] بر آنها وارد شده و سلام مى كنند . [5] 4 - در تفسير على بن ابراهيم رحمه الله آمده است : النار يعرضون عليها غدوا و عشيا . [6] ( و آنان ( فرعونيان ) را صبح و شام بر آتش عرضه مى كنند ) امام فرموده است : اين در دنيا و پيش از قيامت است ، [7] زيرا در قيامت صبح و شامى

[1] - تفسير نور الثقلين 5 / 481 .
[2] - تفسير برهان 3 / 7 .
[3] - سوره مريم / 62 .
[4] - شايد مراد اين است كه روشنايى و تاريكى در آنجا از ناحيه خورشيد نيست . ( م )
[5] - تفسير الدر المنثور 4 / 278 .
[6] - سوره غافر / 46 .
[7] - يعنى در عالم برزخ است . ( م )

523