و السّواد على السّواد حتى يغمر القلب فيموت بكثرة غطاء الذّنوب عليه و ذلك قوله تعالى : * ( كَلَّا بَلْ رانَ عَلى قُلُوبِهِمْ ما كانُوا يَكْسِبُونَ ) * [1] ، يعنى الغطاء .
و فرمود : هنگامى كه بنده گناه كند نقطهء سياهى بر قلب أو پيدا مىشود ، پس اگر توبه كرد و از گناه باز ايستاد و از خدا طلب آمرزش نمود قلب أو از آن نقطهء سياه صفا پيدا مىكند . و اگر توبه نكرد و استغفار ننمود گناه بر گناه واقع مىگردد و سياهى بر سياهى مىنشيند تا اينكه قلب أو را مىپوشاند . پس قلب أو در اثر زيادى گناه مىميرد و پردهء گناه آن را فرو مىگيرد . و اين است معناى گفتهء خداى متعال كه مىفرمايد : نه چنين است بلكه انجام گناهان قلبهاى آنان را پوشانيده و چركين و زنگآلود كرده است .
و العاقل يحسب نفسه قد مات و يسئل الله الرجعة ليتوب و يقلع و يصلح فاجابه الله فيجدّ و يجتهد و جاء في قوله تعالى : * ( وَلَنُذِيقَنَّهُمْ مِنَ الْعَذابِ الأَدْنى دُونَ الْعَذابِ الأَكْبَرِ لَعَلَّهُمْ يَرْجِعُونَ ) * [2] .
قال : ) * المصائب في المال و الأهل و الولد و النّفس * ( دُونَ الْعَذابِ الأَكْبَرِ ) * و العذاب الأكبر عذاب جهنّم . و قوله : * ( لَعَلَّهُمْ يَرْجِعُونَ ) * ، يعنى عن المعصية و هذا لا يكون الَّا في الدّنيا .
و انسان عاقل چنين فرض و حساب مىكند كه مرده است و از خدا سؤال بازگشت به دنيا را مىنمايد تا توبه كند و از گناه باز ايستد و خود را اصلاح كند ، و خداى متعال أو را أجابت فرموده ، پس در زندگى تازه خود جدّيت و كوشش نمايد .

[1] سورهء مطففين ، آيهء 14 .
[2] سورهء سجده ، آيهء 21 .

186