و اگر توبه از حق مردم باشد آن حق را به آنها رد كند اگر زنده باشند . و به ورثهء آنها رد كند بعد از مردن آنها اگر عين آن مال موجود باشد . و اگر عين آن تلف شده است مثلش را بدهد . و اگر براي آنها وارثى نباشد به نيابت آنها صدقه بدهد در صورتي كه مقدار آنها را بداند . و اگر مقدار آن را فراموش كرده به قدرى بدهد كه ظن غالب پيدا كند كه مساوى با آن است ، يعنى اين قدر بدهد كه يقين كند بيش از آن نيست . و در هر صورت ندامت و پشيمانى از غصب مال مسلمان داشته باشد و تصميم بگيرد كه هرگز به آن عود ننمايد و مثل آن را انجام ندهد . و از خداى متعال طلب مغفرت و آمرزش كند از اين كه از امر أو و از امر پيغمبر و امام تعدى نموده چون هر كدام در اين مورد حقّى دارند كه با استغفار ساقط مىشود . و ان كان توبته عن اخذ عرض أو نميمة أو بهتان عليهم بكذب فيجب انقياده إليهم و اقراره على نفسه بالكذب عليهم و البهتان و ليستبرئ لهم عن حقهم ان نزلوا أو يراضيهم بما يرضون به عنه .
و اگر توبهء أو از متعرض شدن به آبروى كسى يا سخنچينى بين آنها و بهتان به دروغ بوده باشد ، پس در اين صورت واجب است خود را در اختيار آنها قرار دهد و اقرار به خطاى خود بنمايد و دروغ خود را اظهار كند و از آنها طلب رضايت كند كه ذمّهء أو را برى كنند و حق خود را به أو ببخشند . اگر از ناراحتى خود پايين آمدند . و الا آنها را به هر نوعي كه راضى مىشوند از خود راضى كند . و ان كان عن قتل نفس عمدا أو جراح أو شئ في أبدانهم فينقاد إليهم

179