مراد از جهالت كه در آيهء كريمه است جهالت به عذاب الهى است ، و گفته شده كه : مراد جهالت به عظمت خداى متعال و مؤاخذهء أو بندگان را به گناهانشان در حالي كه در گناه واقع مىشوند مىباشد . ثمّ قال تعالى : * ( وَلَيْسَتِ التَّوْبَةُ لِلَّذِينَ يَعْمَلُونَ السَّيِّئاتِ حَتَّى إِذا حَضَرَ أَحَدَهُمُ الْمَوْتُ قالَ إِنِّي تُبْتُ الآنَ وَلَا الَّذِينَ يَمُوتُونَ وَهُمْ كُفَّارٌ ) * [1] نفى سبحانه قبول التّوبة عند مشاهدة اشراط الموت و انّما هي مقبولة ما لم يتيقن الموت .
پس خداى سبحان فرمود : و نيست بازگشت براي كساني كه اعمال و كارهاى بد به جا مىآورند تا وقتي كه مرگ يكى از آنها حاضر مىشود و مىگويد . من الآن بازگشت مىكنم . و نيز بازگشت نيست براي آنان كه بميرند و آنها كافر باشند .
خداوند نفى فرموده قبول توبهء گناهكار را در هنگام مشاهدهء آثار مرگ و آن كس كه با كفر بميرد . و اين است و جز اين نيست كه توبه قبول است تا وقتي كه يقين به مرگ نداشته باشد . فان الله تعالى وعد قبوله بقوله : * ( وَهُوَ الَّذِي يَقْبَلُ التَّوْبَةَ عَنْ عِبادِه وَيَعْفُوا عَنِ السَّيِّئاتِ ) * [2] ، و بقوله عن نفسه : * ( غافِرِ الذَّنْبِ وَقابِلِ التَّوْبِ شَدِيدِ الْعِقابِ ) * [3] فالتّوبة واجبة في نفسها عن القبيح و عن الاخلال بالواجب .
پس به درستى كه خداى متعال وعده فرموده قبول توبه را به قول خود كه در آيهء مباركه چنين مىفرمايد : اوست خدايى كه قبول فرمايد توبه را از بندگانش و از گناهان أو عفو فرمايد . و باز مطابق

[1] سورهء نساء ، آيهء 18 .
[2] سورهء شورى ، آيهء 25 .
[3] سورهء مؤمن ، آيهء 3 .

177