صدقه جاريه‌اى ( مانند موقوفات ) كه از خود به يادگار گذاشته و دانشى كه مردم از آن بهره‌برند و فرزند صالح و شايسته‌اى كه برايش دعا كند . [1] عيسى مسيح عليه السّلام فرمود : [2] كسى كه دانش فراگيرد و به آن عمل نمايد ، در نظام هستى ، بزرگ محسوب مىگردد .
در حديث وارد شده كه وقتى عالم را در قيامت به پاى حساب مىبرند ، و عملش را در ترازو مىگذارند ، سپس چيزى مانند ابر روى اعمالش مىگذارند ، و به او مىگويند : مىدانى اين شىء اضافى چيست ؟ مىگويد :
نمىدانم ، مىگويند : اين علمى است كه به ديگران آموختى و پس از توبه آن عمل كردند .
رسول گرامى صلَّى الله عليه و آله و سلم فرمود : دنيا و كسى كه در آن است ، ملعون است ، مگر عالم يا شاگردى كه در حال فراگيرى است و يا كسى كه به ذكر خدا مشغول است .
و در ذيل آيهء :
* ( إِنَّ إِبْراهِيمَ كانَ أُمَّةً قانِتالله حَنِيفاً وَلَمْ يَكُ مِنَ الْمُشْرِكِينَ ) * [3] : همانا ابراهيم ( به تنهايى ) يك است و مطيع و فرمان بردار حقّ بود كه هرگز به خداى يكتا شرك نورزيد .
روايت شده كه : او راه خير و خوبى را مىآموخت و به مردم پند و اندرز مىداد .
و در روايت وارد است كه موعظه و اندرز دادن سبب حفظ از لغزش و جلوگيرى از آزار و صافى دلهاى مردم است .
على عليه السّلام فرمود : زاهدان ، كسانى

[1] قال رسول اللَّه صلَّى اللَّه عليه و آله و سلم : اذا مات الرجل انقطع عمله الَّا من ثلاثة : صدقة جارية و علم ينتفع به ولد صالح يدعو له
[2] و قال عيسى عليه السّلام : من علم و عمل عدّ في الملكوت عظيما
[3] نحل / 119 .

54