نخواهد شد پس معناى آيهء شريفهء :
* ( إِنَّ الَّذِينَ آمَنُوا ثُمَّ كَفَرُوا ) * : كسانى كه ايمان آوردند و كافر شدند . [1] يعنى : چه ؟
مىگويم : آنان به زبان ايمان آوردند ، نه با دل ، چنان كه خداوند مىفرمايد :
* ( قالَتِ الأَعْرابُ آمَنَّا قُلْ لَمْ تُؤْمِنُوا وَلكِنْ قُولُوا أَسْلَمْنا وَلَمَّا يَدْخُلِ الإِيمانُ فِي قُلُوبِكُمْ ) * : اعراب گفتند : ما ايمان آورده‌ايم ، به آنان بگو ، بگوييد اسلام آورده‌ايم ، و هنوز ايمان در دل شما داخل نشده است .
پس اسلام اقرار به زبان و ايمان اقرار به زبان و اعتقاد به قلب است ، و چون خداوند مىدانست ، اين گروه از مردم ايمان قلبى ندارند ، عدم ايمانشان را اظهار فرمود : پس اولين مرحلهء ايمان معرفت و سپس يقين و بعد تصديق و بعد اخلاص و بعد شهادت به همهء اينها است ، و ايمان به همهء اين موارد اطلاق مىگردد ( و مؤمن كسى است كه جامع اين صفات باشد ) .
و نيز نخستين مرحلهء ايمان ، تفكَّر در دلايل و در نتيجه كسب معرفت است و چون معرفت پيدا شد ، تصديق لازم مىآيد و چون تصديق و معرفت حاصل گشت ، نتيجتا يقين به دست مىآيد ، و چون انسان يقين را كسب نمود ، انوار سعادت ، بر دل او مىتابد ، و مؤمن به تصديق وعده‌هاى الهى نسبت به روزى دنيا و پاداش آخرت مىپردازد و اعضايش از خوف حق خاشع مىگردد و اقدام به عمل مىنمايد و از حرامها دورى مىجويد ، و عقل به محاسبهء نفس قيام مىكند ، و در كوتاهى از ذكر و دعوت به فكر ، نكوهشش مىكند ،

[1] نساء / 135

331