دراز را ، كوتاه كند و نور عظمت حق بر قلبش بتابد ، و مرگ را در مقابل ديدگان خود مجسّم نمايد ، در نتيجه همهء اعضاى بدنش حالت خشوع پيدا مىكند و اشك چشمانش جارى مىگردد [1] و بر عمر تلف كردهء خويش بسيار حسرت مىخورد و نيز روح خشوع ، بدن و دل را در مقابل داناى اسرار خاشع مىسازد همان گونه كه خداى متعال مىفرمايد :
* ( وَعِبادُ الرَّحْمنِ الَّذِينَ يَمْشُونَ عَلَى الأَرْضِ هَوْناً وَإِذا خاطَبَهُمُ الْجاهِلُونَ قالُوا سَلاماً ) * [2] : بندگان مخصوص خدا كسانى هستند كه بر روى زمين به تواضع راه مىروند و چون مردم جاهل به آنان تندى كنند ، با آرامى و نرمى پاسخ گويند .
روايت شده كه پيامبر صلَّى الله عليه و آله و سلم ديد فردى در حال نماز با محاسن ( و ريش ) خود بازى مىكند ، [3] فرمود : اگر دلش خاشع مىبود ، همهء اعضايش نيز خاشع بودند . [4] اين حديث نشان مىدهد كه خشوع مربوط به دل است ، و آثارش در اعضاى انسان ظاهر مىگردد ، و نبايد انسان بيشتر از مقدارى كه در قلبش خشوع دارد ، آن را آشكار و ظاهر نمايد ( چون حالت نفاق پيدا مىكند ) .
سجده بر خاك از نشانه‌هاى خشوع يكى ديگر از نشانه‌هاى خشوع براى خدا اين است كه انسان بر خاك سجده كند و خود را در مقابل حق خوار و ناتوان بداند .
و امام صادق عليه السّلام همين كار را مىكرد و بر تربت امام حسين عليه السّلام سجده مىنمود .

[1] علَّامه شعرانى : جرت دموعه يعنى اشكش جارى مىگردد .
[2] فرقان / 62
[3] علَّامه شعرانى : يعبث يعنى : يلعب بازى مىكند .
[4] روى انّ رسول اللَّه رأى رجلا يبعث في صلاته بلحيته فقال لو خشع قلبه لخشعت جوارحه .

297