روى حكمت نخواهد بود و نيز فرموده است آيا بشما فرمان دادگرى داده است و خودش مخالفت مىكند و نهى مىكند شما را از زشتى و خودش مرتكب مىشود مسلم دروغ بر آن خدا بسته است آنكه عقيده اش چنين باشد .
و نيز فرمود زمانى كه گناه كردن در اصل حتمى باشد مسلم كسى كه مرتكب مىشود و او را قصاص ميكنند براى آن گناه مظلوم خواهد بود و فرمود گناهى را كه مرتكب شدى و سپس از خدا براى آن گناه طلب آمرزش نمودى از طرف خودت ميباشد و كارهاى خيرى كه سبب مىشود ستايش و ثناى خدا را انجام دهى از طرف خدا است كه بتو توفيق داده كه انجام دهى چنانچه خداى تعالى ميفرمايد « * ( ما أَصابَكَ مِنْ حَسَنَةٍ فَمِنَ الله وَما أَصابَكَ مِنْ سَيِّئَةٍ فَمِنْ نَفْسِكَ ) * » [1] هر چه خوبى بتو ميرسد از طرف خداست و هر چه بدى بتو ميرسد از طرف نفست ميباشد .
و اين گفتار همه پاسخ علمى است براى كسى كه از قضا و قدر بپرسد و اما پاسخ حضرت حسن بن على عليه السّلام هنگامى كه حسن بصرى بوى نوشت در آن نوشته از قضا و قدر سؤال ميكرد پس آن حضرت در پاسخش فرمود آن كس كه بقضا و قدر خير و شر ايمان نياورد مسلم فاجر است و هر كس بگويد خدا بنده را مجبور بگناه كرده مسلم كافر است .
خداوند هيچ گاه بزور اطاعت نمىشود و از روى اكراه

[1] نساء 81 .

387