پناه آقاى حجة الاسلام الحاج ميرزا محمّد حسن شيرازى اعلى الله مقامه ايماء به مراتب مزبوره فرموده‌اند در جواب از اين سؤال و طبع و نشر گشته ( بسم الله الرّحمن الرّحيم ) و صورت آن اين است .
مسأله در جواب سؤال از قند و غيره .
« آن چه نوشته بوديد از ترتب مفاسد بر حمل اجناس از بلاد كفره به محروسه ايران صانها الله تعالى عن حوادث الزّمان [1] صواب ، و هميشه ملتفت به آنها و اصناف آن كه مايه خرابى دين و دنياى مسلمين است بوده‌ام و از اقدام شما در تهيه دفع آنها كه بايد از محض غيرت دين و خير خواهى مسلمين باشد زيادت مسرور شدم و البته به هر وسيله كه ممكن باشد رفع اين مفاسد بايد بشود ، در اعصارى كه دولت و ملَّت در يك محل مستقر بود چون زمان حضرت ختمى مآب صلى الله عليه و آله و سلم .
تكليف سياست در اين قسم از امور عامّه در عهده همان شخص معظَّم بود و حال كه به اقتضاى حكمتهاى الهيّه جلّ ذكره هر يك در محلى است در عهده هر دو است كه به اعانت يكديگر دين و دنياى عباد را حراست كرده بيضه اسلام را در غيبت ولىّ عصر عجّل الله فرجه محافظت نمايند و با تقاعد و كوتاهى از يكى ، امر معوّق و رعيّت به امثال اين بلاها مبتلا مىشوند و چون كه از ملَّت جز گفتن و تحريص و تخويف و تهديد امرى ديگر بر نمىآيد و انفاذ و اجراء با دولت است تا از دولت كمال همراهى را نبيند اقدام نمىتواند نمود و اگر ببيند كه دولت به تكليف لازم خود اقدام دارد و در صدد بيرون آمدن از عهده آن كما

[1] خداوند آن را از حوادث روزگار مصون دارد .

331