انبياء متّصف باشند به صفات كمال مثل علم و تواضع و صبر و توكَّل و زهد در دنيا و افضليّت از رعيّت و امثال آنها و دليل بر اين مطلب علاوه بر اخبار آن است كه اتّصاف انبياء به جميع صفات كماليّه لطف است زيرا كه اتّصاف نبى به صفات رذيله موجب نفرت خلق و دورى از طاعت مىشود و مراد به لطف چيزى است كه مقرّب به طاعت و مبعد از معصيت باشد و لطف بر خدا واجب است چنانچه ذكر شد .
در طريق معرفت نبى فصل سيّم در طريق شناختن نبىّ است بدان كه نبىّ شناخته مىشود به ثبوت عصمت و به معجزه و به نصّ نبىّ ديگر زيرا كه عصمت مانع است از كذب و خطا پس هر گاه شخص معصوم اخبار نبوّت بكند البته صادق است و لكن اطَّلاع بر عصمت بدون اخبار خداوند عالم يا معصوم متعذّر يا متعسّر است پس منحصر است طريق شناختن نبىّ به معجزه يا اخبار معصوم . دلالت معجزه بر صدق مدّعى واضح است از جهت آن كه قبيح است اظهار معجزه بريد كاذب به جهت آن كه موجب اغراء به جهل و نقض و غرض و تكاليف ما لا يطاق و انتفاء فايده در تكليف مىشود [1] و به جهت آن كه معجزه فعل مخلوق نيست [2] و فعل

[1] تحقّق هر يك از سه طريقى كه حضرت ايشان به عنوان راههاى شناخت پيامبران معرفى مىنمايند براى اثبات نبوّت نبىّ كافى است . امّا دائر مدار شناخت انبياء معجزه است به نحوى كه اگر پيامبرى با معجزه اعلام نمايد كه فلان شخص پيامبر مىباشد سخن او مورد تأييد است و به معجزه پيامبر بعدى نيازى نيست . همين طور كه توضيح فرموده بودند شناخت معصوم توسط افراد عادى غير ممكن است و لذا معصوم بايد از طريق معصوم معرفى گردد .
[2] اغراء به جهل به معنى فريفته به جهل و اميدوار نمودن به باطل است و نقض غرض به معنى ابطال هدف است . تكليف ما لا يطاق ، تكليف غير قابل تحمّل است و انتفاء فايده دور شدن از فايده و هدف را گويند . اساس كلام مؤلَّف معظَّم اين است كه چون معجزه وسيله اى است براى شناخت نبىّ صادق از متنبى كاذب و تحقّق آن دليل بر صدق مدّعى نبوّت است اگر اين عمل توسّط يك فرد كاذب صورت گيرد ، جامعه را فريفته جهل مىكند . در نتيجه هدف الهى كه هدايت جامعه بشرى است باطل مىگردد و تشخيص چنين حالتى تكليف ما لا يطاق است و اين گونه تكليف از حكيم قبيح است ( ر - ك به سيّد ابو القاسم خوئى ، البيان في تفسير القرآن ، ناشر انوار الهدى 1372 ص 35 - 36 ) . 2 ) اين كه معجزه فعل مخلوق نيست ، با توضيح زير بهتر دانسته مىشود . اساسا فاعل معجزه بطور مستقيم يا خداوند است يا پيامبر : در صورت دوّم پيامبر با اذن الهى به انجام معجزه مبادرت مىفرمايد مثلا يد بيضاء و عصاى موسى ، شفاى كور مادر زاد و زنده كردن مردگان توسط حضرت عيسى ( عليهما السلام ) معجزه اى است كه پيامبران نامبرده به اذن الهى تحقق داده‌اند . امّا قرآن معجزه اى است كه بطور مستقيم از ناحيه خداوند تحقّق يافته است . در كتب كلامى امروز تقسيم فوق را بيان مىكنند . حال اگر اذن الهى را عنوان فاعل غير مباشر و اعجاز مستقيم الهى را عنوان فاعل مباشر بدهيم مىتوان گفت هر دو فعل خداوند است .

122