نماز مثلا خود نيت مورد توجه نيست . در اين صورت است كه اراده به طور مستقل ، مورد لحاظ شود .
اين حالت قلبى ، خودش نسبت به خودش ، شوق و اراده خواهد بود كه گويى اراده دومى در كنار اراده اول است و همچنين است اگر آن اراده دوم را كه در كنار اراده اول هست ، به طور مستقل در نظر بگيريم ، قطعا خواهيم ديد كه اراده ديگرى در درون آن هست كه نسبت به دومى اراده و شوق شمرده خواهد شد . بنابراين ، يك اراده مى تواند به اراده هاى بى شمار و شوق هاى فراوان ، تحليل يابد كه هر اراده اى نسبت به اراده بعدى متقدم خواهد بود .
و به عبارت ديگر : يك اراده به وجود وحدانيش داراى اراده ها و شوقهاست كه تمام آن اراده ها و شوقها بر وجود واحد ، منضم و مجتمع هستند .
سپس مرحوم ميرداماد براى توضيح مطلبى كه گفته است ، مثال هايى چند مى آورد :
1 - ما وقتى علم به چيزى پيدا مى كنيم تا مادامى كه متوجه خود علم نيستيم ، يك علم بيشتر نيست و آن علمى است كه متعلق است به آن چيز . و اما اگر متوجه خود علم شديم ، علم ديگرى به آن علم تعلق مى گيرد . و همچنين اگر متوجه به علمى كه به علم اول گرفته باشيم ، قهرا علم ديگرى متولد مى شود و هكذا . .
2 - علم ما بر ذات خود ما ، به همان كيفيت كه در مورد اول گفته شد .
3 - نيت در عبادات ، كه اگر كسى متوجه عبادات باشد ، نيتى براى انجام آن دارد ، ولى اگر متوجه خود نيت باشد ، آن نيت نيز نيت ديگرى را متضمن خواهد بود .
4 - لزوم و لزوم لزوم ، مثلا وقتى مى گوييم ( زوجيت ) لازمه ( اربعه ) است ، سؤال مى شود : آيا اين لزوم زوجيت براى اربعه ، هميشگى است و يا آنكه اربعه ،

72