مولوى از زبان منكرين انبياء كه منكر تأثير تربيت و ارشاد بودند ، مى گويد :
قوم گفتند اى نصوحان بس بود * آنچه گفتيدار در اين ده كس بود نقش ما اين كرد آن تصوير گر * اين نخواهد شد بگفت و گو ، دگر سنگ را صد سال گوئى لعل شو * كهنه را صد بار گوئى باش نو خاك را گوئى صفات آب گير * آب را گوئى عسل شو يا كه شير نار را گوئى كه نور محض شو * پشه را گوئى كه سوى باد رو قلب را گوئى كه زر پاك شو * يا كه اكسيرى شو و چالاك شو هيچ از آن اوصاف ديگرگون شوند * آب كى گردد عسل اى هوشمند ؟
آنگاه از زبان انبيا به آنها جواب مى دهد :
انبيا گفتند كارى آفريد * وصفهائى كه نتان زان سر كشيد و افريد او وصفهاى عارضى * كه گهى مبغوض ، مى گردد رضى رنجها داده است كه آن را چاره نيست * آن به مثل گنگى وفطس وعمى است رنجها داد است كه آن را چاره هست * آن به مثل لقوه و درد سر است بلكه اغلب رنجها را چاره هست * چون بجد جوئى بيايد آن بدست اين دواها ساخت بهر ايتلاف * نيست اين درد و دواها از گزاف گذشته از اينكه موضوع سرشت پاك و ناپاك با موضوع جبر و اختيار به مفهوم فلسفى آن چندان ارتباطى ندارد ، اين موضوع از جنبه علمى ، مردود شناخته شده است . اگر بخواهيم اين موضوع را از جنبه علمى مورد مطالعه قرار دهيم ، بايد در قانون وراثت از جنبه بيولوژى مطالعه كنيم . در بيولوژى ثابت شده كه هر چند صفات و ملكات اخلاقى نيز تا حدى مانند مشخصات نوعى از نسلى به نسلى

67