با حركت به اين سو و حركت به آن سو متساوى است و هر دو طرف ، برايش امكان دارد . و اين اختيار حيوان ، يعنى ميل و اراده حيوان است كه از آزادى مسير ، استفاده كرده و يك سو را انتخاب مى كند .
يك قدم بالاتر ، عالم فعاليت انسان را مورد مطالعه قرار مى دهيم . در اينجا آزادى را به حد اعلا كه ممكن است فرض شود ، مشاهده مى كنيم . حيوان هر چند در حركات مخصوص حيوانى خويش ، آزاد است و ( طبيعت ) مسير معين و خط سير مشخصى براى حيوان تعيين نكرده . و ميدان عمل وسيعى به حيوان داده است .
حيوان با انواع مختلف حركات ، نسبت متساوى دارد و فقط اراده و اختيار خود حيوان است كه مسير را تعيين و مشخص مى كند ، ولى يك چيز هست و آن اينكه :
اراده و اختيار حيوان محدود به اطاعت از تمايلات و غرايز حيوانى است و هر چه مورد تصويب و موافقت غرايز و تمايلات حيوان واقع شود ، اراده حيوان بى درنگ عمل مى كند .
در وجود حيوان و انسان ، اراده بيشتر به قوه مجريه شبيه است و اين قوه مجريه ، در وجود حيوان ، تابع فرمان بلاشرط و مستبدانه غرايز و تمايلات است . و در حقيقت ، كشور در دست يك سلسله تمايلات و غرايز است و تحت هدايت و رهبرى آن تمايلات و نيروى اجراى قوه مجريه است كه مناسبات و روابط اين كشور با خارج ، رعايت مى شود و مبادلاتى صورت مى گيرد و دستگاه وجود حيوان اداره مى شود .
در دستگاه وجود حيوان ، به صرف اينكه تصور مطلوبى كه موافق با يكى از تمايلات است ، پديد آمد و موافقت وى با يكى از غرايز و تمايلات روشن شد ، بى درنگ به حكم آن تمايل ، نيروى اراده درصدد اجرا بر مى آيد و اجرا مى كند مگر آنكه يك مانع خارجى پيدا شود و مانع اجرا گردد . پس حيوان در عين اينكه در

56