زندگى انسان ، اثر فاحش ندارند از قبيل حدوث و قدم زمانى عالم ، تناهى و عدم تناهى ابعاد عالم ، مسألة عينيت ذات و صفات واجب الوجود ، مسألة امتناع صدور كثير از واحد و . .
ديگر از اين جهت كه مسألة سرنوشت و قضاء و قدر ، هر چند يك مسألة غامض فلسفى است و بالنتيجه جز خواص ، توان پيدا كردن راه حل آن را ندارد اما در عين حال اين مسألة ، ذهن همه كسانى كه في الجمله توانايى انديشيدن و تفكر كردن در مسائل را دارند به خود مشغول مى كند ، يعنى يك مسألة عمومى و فراگير است . و هر كس براى پيدا كردن پاسخ و راه حل آن ، سخت اظهار علاقه مى كند ، زيرا هر كس طبعا علاقه مند است بداند آيا يك سرنوشت محتوم و مقطوعى كه تخلف از آن امكان پذير نيست ، مسير زندگانى او را تعيين مى كند و از خود در اين مسير و راهى كه طى مى كند اختيارى ندارد ؟ مانند پر كاهى است در كف تند بادى ؟ يا چنين سرنوشتى در كار نيست و او خود مى تواند مسير زندگانى خويش را تعيين كند ؟
بنابراين ، از اين ديدگاه نيز اين مسألة تفاوت روشنى با بسيارى از مسائل فلسفه دارد ، چون اكثر مسائل فلسفه هم چنان كه از نظر يافتن راه حل ، جنبه خصوصى دارند ، از جنبه توجه اذهان به جستجو براى يافتن راه حل نيز داراى جنبه خصوصى است . از اين نظر اين مسألة ( سرنوشت و قضاء و قدر ) را مى توان در رديف مسائل عملى و عمومى و اجتماعى نيز طرح كرد .
در قديم ، كمتر از جنبه عملى و اجتماعى به اين مسألة توجه مى شد و بيشتر از جنبه نظرى و فلسفى و كلامى اين مسألة طرح و عنوان مى شد ولى دانشمندان امروز بيشتر به جنبه اجتماعى و عملى آن اهميت مى دهند و از زاويه تأثير اين مسألة در طرز تفكر اقوام و ملل و عظمت و انحطاط آنها به آن مىنگرند تا آنجا كه برخى از منتقدين اسلام ، بزرگترين علت انحطاط مسلمين را اعتقاد به قضاء و قدر و سرنوشت قبلى ذكر كرده اند .

23