< فهرس الموضوعات > نقد نظريه حسن يا وجوب تكليف < / فهرس الموضوعات > < فهرس الموضوعات > خلاصه بحث فوق < / فهرس الموضوعات > نقد نظريه حسن يا وجوب تكليف بدان كه نظريه تو درباره حسن يا وجوب تكليف نيز بر پايه ميزان تو ، امرى مشكل و دشوار است . و اگر در اين مورد به فتواى عقل خود رجوع كنى ، مى بينى كه اين مطلب بسان لقمه اى گلوگير است كه نمى توانى آن را فرو برى . اكنون براى روشن شدن آن ، مثالى مى آورم و آن اين كه : فردى گروهى را جمع نموده و به آنان مى گويد :
هر كس به اندازه يك وجب از اين تپه سنگريزه كم كند ، كوهى از طلا و تپه اى از ياقوت و زبرجد به او مى دهم و اگر مخالفت نمايد ، بينى او را قطع و چشمانش را كور نموده ، او را به دار آويخته و سرانجام خواهم كشت ، و حال آنكه فرد مزبور هيچ گونه نيازى به مشقت و رنج آن گروه نداشته و از بخل و تنگ نظرى ، منزه است .
بدين جهت انعام و ترك آن نزد او يكسان است ، زيرا خود ، هرگونه خيرى را دارا بوده و بر دفع هرگونه شرى نيز توانا مى باشد ، بنابراين ، رنج و زحمت ديگران براى او فايده اى نمى بخشد كه عدم آن مايه خسران و زيان او گردد .
البته فرض بر اين است كه او با ما تفاوت دارد و چنين نيست كه انعام او به خاطر اداى حق و يا جزاء برعملى و يابه انگيزه مدح و ثناى ديگران باشد كه موجب مسرت او گردد ، زيرا مدح و ثناى مسرت بخش نيز فايده اى به شمار نمى آيد ، زيرا فرد مزبور ، مستغنى از آن است .
خلاصه بحث فوق فرد مزبور با ما كاملا تفاوت دارد ، زيرا نه رنج و زحمت ديگران براى او فايده اى دارد ، و نه مدح و ثناء و سپاس ديگران و خوشنامى و شهرت در ميان افراد ، نزد او ارزش و اعتبارى دارد ، و نه مخالفت تكاليف به او زيانى رسانده و مايه يأس و نگرانى خاطر او مى گردد . با اين همه ، اكثريت مكلفان در برابر تكاليف ، احساس

216