شك و ترديدى در او راه نمى يابد و مى داند كه بنا كردن چنين بناهايى در اين سرزمين ، در غالب موارد به صلاح افراد نبوده و هر چه موعظه و انذار نيز بنمايد چندان سود نبخشيده بلكه دزدان و راهزنان بر آنها سكنى گزيده و راهها را بر قافله ها نا امن مى سازند و آن منازل ، جايگاه تبهكاران و ميگساران مى گردد و جز گروه بسيار اندكى ، راه صلاح را نمى پويند . ليكن فرد ديگر نسبت به عاقبت و فرجام اين عمل ، خوش بين بوده و علم قطعى و روشن نسبت به آنچه ياد گرديد ندارد .
آنگاه هر يك از آنان بر تنفيذ اراده خود ، تصميم گرفته و بناها را به شرحى كه گذشت بنا مى نمايد ولى نتيجه ، مطابق به اعلم فرد نخست بوده و با حسن ظن فرد دوم ، مخالف مى باشد . در اين صورت ، اى فرد متكلم ! امام و پيشواى مذهب تو چگونه حكم و داورى كرده و فتواى او در اين باره چيست ؟
هنگامى كه از عمل اين دو نفر از آن معلوماتى كه در باب خدا بر اساس قدر ، تسليم حكم آنها شده اى ، بىبرسى شايد آن معلومات فرد دوم را معذور داشته و بگويد : نيت او خوب و پسنديده بوده است ، اگر چه موانع و حواجز از تحقق آن ممانعت كرده اند و نيز شايد او را ملامت نموده و بگويد : چرا در ابتدا ، نيك به عاقبت كار نينديشيدى كه آيا اين عمل من فتنه اى را خاموش مى كند و يا اينكه زمينه آفت و خطرى را فراهم مى سازد و موجب ندامت خواهد بود ؟
اما فتواى آن معلومات در مورد فرد اول ، جزمى و قطعى است و آن اينكه او به سبب عملى كه انجام داده ، مستحق ملامت است و هيچ عذرى از او پذيرفته نيست .
اينك اى متكلم ! خوب بينديش كه اگر بخواهى براى خداوند از افعال بندگان ، مثالى بياورى و احكام را در مورد خداوند جارى سازى و كارهاى پسنديده و ناپسند و مباح و حرام را در نظر بگيرى ، كدام يك از اين دو فرد مزبور را مثال و مقياس براى افعال الهى قرار مى دهى ؟ بخصوص اگر به اين نكته توجه كنى كه اهل نجات

209