موجودات ذى شعور ، مطلوب ، و براى نوع ديگرى نامطلوب است ، چنين چيزى را بايد خير بدانيم يا شر ؟
ولى اين اشكال ، جواب ساده اى دارد و آن اين است كه : شئ مفروض ، براى اولى ، خير و براى دومى ، شر است . اين تعدد حيثيت ، در مورد دو فرد از يك نوع و حتى در مورد دو قوه از يك فرد نيز صادق است .
مثلا ممكن است غذايى براى يك فرد ، مطلوب و براى ديگرى ، نامطلوب باشد يا نسبت به يكى از قواى بدن ، خير و نسبت به ديگرى شر باشد .
در وهله سوم ، ويژگى شعور هم از طرف اضافه و مقايسه ، حذف مى شود و مثلا سر سبزى خرمى و باردارى ، خير درخت و پژمردگى ، خشكيدگى و بى بارى ، شر آن محسوب مى شود .
در اينجاست كه بعضى گمان كرده اند كه چنين تعميمى در مفهوم خير وشر ، برخاسته از نوعى ( انسان انگارى طبيعت ) [1] است و بعضى ديگر پنداشته اند كه ملاك آن ، نفع و ضرر اشياء براى انسان است ، يعنى ميوه دارى درخت ، در واقع براى انسان ، خير است نه براى درخت . ولى از نظر ما اين تعميم ، نكته ديگرى دارد كه به آن اشاره خواهد شد .
استعمال خير وشر ، در محاورات عرفى ، منحصر به ذوات و اعيان نمى شود ، بلكه در مورد افعال هم جريان مى يابد . و بعضى از كارها ( خير ) و بعضى ( شر ) تلقى مى گردد . و بدين ترتيب ، مفهوم خير وشر و خوب و بد ، در زمينه اخلاق و ارزشها ، مطرح مى شود و در اينجاست كه معركه آرايى بين فلاسفه اخلاق در تبيين مفاهيم ارزش و تعيين ملاك خير وشر اخلاقى بر پا مى گردد ) [2]

[1] - انترو پومور فيزم .
[2] - براى اطلاع بيشتر به آموزش فلسفه ، ج 1 ، درس بيستم وفلسفه اخلاق جناب استاد معظم آيت الله مصباح يزدى ، مراجعه شود .

135