مادى و محسوس ، بعضى بعض ديگر را خنثى مى كنند و از كار مى اندازند ، در مواقع خاصى تحت تأثير علل معنوى نيز از كار مى افتند .
كسى كه تنها علل مادى و محسوس را مى بيند ، خيال مى كند سبب ، منحصر به همين چيزهاست ، نمى داند كه هزاران علل و اسباب ديگر نيز ممكن است به حكم قضاء و قدر الهى در كار باشند و آن گاه كه آن علل و اسباب پا به ميان گذاشتند ، اسباب و علل مادى را خنثى و بى اثر مى كنند .
در خود قرآن كريم اين مطلب به بيانى بليغ تر و رساتر از آنچه در زبان اخبار و احاديث آمده ، بيان شده است .
در جريان جنگ بدر مى فرمايد : ( واذ يريكموهم اذ التقيتم في اعينكم قليلا ويقللكم في اعينهم ليقضى الله امرا كان مفعولا والى الله ترجع الامور ) . [1] يعنى : ( ياد كن آن زمان را كه خداوند ، آنان ( خصم ) را هنگامى كه با آنها برخورديد ، در چشم شما اندك ، وشما را در چشم آنها اندك نماياند ، براى اينكه به انجام رساند چيزى را كه شدنى بوده است ، همه كارها به خداوند باز گردانده مى شود ) .
اين جريان يكى از موارد تقدم پيدا كردن علل معنوى بر علل مادى است .
هنگامى كه قومى در اثر گام برداشتن در راه درستى و صلاح ، شايستگى ، تأييد و نصرت پيدا كنند ، و قومى ديگر بر عكس ، مستحق خذلان و نابودى گردند ، نظام متقن واتم واكمل جهان ، قوم اول را با همه كمبود وسائل و تجهيزات مادى ، تحت حمايت خود قرار مى دهد و قوم دوم را با همه وسائل و اسباب مادى ، به زوال ، محكوم مى كند .
و نيز قرآن كريم مى فرمايد :

[1] - سوره انفال ، آيه 47 .

129