بشر ، حساب و عكس العمل دارد . خوب و بد در مقياس جهان ، بى تفاوت نيست .
اعمال خوب و بد بشر ، مواجه مى شود با عكس العمل هايى از جهان كه احيانا در دوره حيات و زندگى خود فرد ، به او مى رسد .
ايذاء جاندار ، اعم از حيوان و انسان خصوصا ايذاء به صاحبان حقوق از قبيل :
پدر ، مادر و معلم ، آثار سوئى در همين زندگى دنيايى به بار مى آورد ، در طبيعت مكافات هست .
اين آثار و نتايج ، خود قسمتى از مظاهر قضاء و قدر است . بديهى است كه اين گونه قضايا و ارتباطات ميان حوادث و پديده ها با جهان بينى الهى كه جهان را يك دستگاه واحد زنده صاحب اراده و شعور مى داند ، قابل توجيه است و بخشى از روابط على و معلولى را تشكيل مى دهد ، و اما با طرز تفكر مادى و ( جهان بينى ماترياليستى ) قابل توجيه نيست .
از نظر جهان بينى الهى ، جهان هم شنواست و هم بينا ، ندا و فرياد جاندارها را مى شنود و به آنها پاسخ مى دهد ، به همين جهت ( دعا ) يكى از علل اين جهان است كه در سرنوشت انسان مؤثر است ، جلو جريانهايى را مى گيرد و يا جريانهايى به وجود مى آورد . به عبارت ديگر : ( دعا ) يكى از مظاهر قضاء و قدر است كه در سرنوشت حادثه اى مى تواند مؤثر باشد و يا جلو قضاء و قدرى را بگيرد .
( الدعا يرد القضاء ولو ابراما ) . [1] ( دعا ، قضاء را بر مى گرداند ، هر چند آن قضاء محكم شده باشد ) .
( واذا سئلك عبادى عنى فانى قريب اجيب دعوة الداع اذا دعان ) . [2] ( هرگاه بندگانم مرا از تو بخواهند ، من نزديكم ، خواسته آنكه مرا بخواند .
اجابت مى كنم ) .

[1] - سفينة البحار ، ماده دعا .
[2] - سوره بقره ، آيه 186 .

124