الحرام واقع شده بود . و اين روايت و نظائر آن دلالت مىكند اذان سالها قبل از هجرت تشريع شده بوده است ; چنان كه ابن حجر عسقلانى در شرح خود بر صحيح بخارى ، و حلبى در سيره خود ( 1 ) ، اعتراف به چنين دلالتى مىكنند و مىگويند : احاديثى وارد شده است دال بر آن كه : اذان در مكه قبل از هجرت تشريع شده بود .
فقط تنها ايرادى كه ابن حجر نسبت به روايت مذكور اظهار مىكند : وقوع طلحة بن زيد در سند حديث است كه درباره او مىگويد : وهو متروك ولى اگر كسى دقت در احاديث رؤيا بكند مىبيند - كما اينكه بررسى آن خواهد آمد - در اسانيد آنها كسانى واقع شده اند كه اگر طلحة بن زيد بر آنها راجح نباشد دست كم تفاوتى با آنها ندارد و از اينجا است كه روشن مىشود دليلى بر ترجيح روايات رؤيا نيست .
2 - عن انس :
إن جبرئيل أمر النبى ( صلى الله عليه وآله ) بالاذان حين فرضت الصلاة . ( 2 ) و ما مىدانيم كه نماز از همان ابتداى بعثت تشريع شده بود و پس تشريع اذان ربطى به رؤيا ندارد .
3 - عن عائشة :
لما أسرى بى أذن جبرئيل فظنت الملائكة أنه يصلى بهم فقدمني فصليت . ( 3 ) للبزاز و غيره من حديث على :
لما أراد الله أن يعلم رسوله الاذان أتاه جبريل بدابة يقال لها البراق فركبها . . . و فيه : إذ خرج ملك من وراء الحجاب فقال : الله أكبر الله أكبر . وفي آخره : ثم أخذ الملك بيده فأم باهل السماء . ( 4 ) ابن حجر بعد از نقل حديث مىگويد : زياد بن منذر ابو الجارود در سند واقع شده

1 - سيره حلبى ، ج 2 ، ص 296 ، باب بدء الاذان ومشروعيته به نقل از الاعتصام بالكتاب والسنة . 2 - فتح البارى ، ج 2 ، ص 100 . 3 - فتح البارى ، ج 2 ، ص 100 . 4 - فتح البارى ، ج 2 ، ص 100 .

5