ابن عمرو ابى امامة كه دو صحابى هستند حجت نيست ، و اين اخبار منقطع است .
ولى ، اولا : عده اى سنت و قول صحابى را حجت مىدانند چنان كه از ابوحنيفة نقل شده است : ما جاء ناعن الصحابة اتبعناهم ، و ما جاءنا عن التابعين زاحمناهم ; ( 1 ) و نيز سرخسى در اصول خود مىگويد : لا خلاف بين اصحابنا المتقدمين والمتأخرين أن قول الواحد من الصحابة حجة فيما لا مدخل للقياس في معرفة الحكم به . ( 2 ) و شبهه اى نيست كه قياس در گفتن حى على خير العمل راه ندارد .
و ثانيا : در برخى روايات كه نقل شد و غير آن فقره حى على خير العمل به زمان حضرت رسول ( صلى الله عليه وآله و سلم ) و تقرير آن بزرگوار نسبت داده شده است ( 3 ) نهايت آنكه در آنها آمده است حضرت سپس دستور دادند حى على خير العمل را در نماز صبح تبديل كنند به الصلاة خير من النوم و اين ذيل ضرر نمىزند ، زيرا اين تبديل چنان كه نص روايت است ،

1 - اصول السرخسى ، ج 1 ، ص 313 . 2 - اصول السرخسى ، ج 2 ، ص 110 . 3 - قوشجى متكلم بزرگ اهل تسنن نيز از قول خود عمر نقل مىكند كه حى على خير العمل در عهد پيامبر ( صلى الله عليه وآله و سلم ) بوده است . او مىگويد عمر در حالى كه بالاى منبر بود گفت : ثلاث كن على عهد رسول الله ( صلى الله عليه وآله ) وأنا أنهى عنهن واحرمهن ، واعاقب عليهن : متعة النساء ومتعة الحج وحى على خير العمل . سپس قوشجى مىگويد : أن ذلك مما لا يوجب قدحا فيه فأن مخالفة المجتهد لغيره في المسائل الاجتهادية ليس ببدع . شرح تجريد قوشجى ، ص 408 . و از ابن عباس نقل شده است . فلسفه آنكه حى على خير العمل را خليفه ثانى دستور به حذف آن داد براى آن بود كه مبادا مردم جهاد را رها كنند و بگويند اگر نماز بهترين اعمال است - كه هر روز چندين مرتبه در اذان و اقامه در گوش ما بدان ندا داده مىشود - پس چرا آن را ترك كنيم و به جهاد روى بياوريم ، بنابراين براى آنكه مسلمانان دچار چنين رخوتى نسبت به جهاد نشوند خليفه ثانى نهى كرد از آنكه حى على خير العمل گفته شود و به جاى آن امر به گفتن الصلاة خير من النوم نمود . ولى در واقع اين كه نماز بهترين اعمال است حتى در روايات مستقل كه ربطى به اذان هم ندارد آمده است ، و شارع به فلسفه احكام خود آگاه تر است . بيهقى در سنن خود بابى را گشوده است تحت عنوان : باب خير اعمالكم الصلاة و از رسول خدا ( صلى الله عليه وآله و سلم ) چنين روايت مىكند : قال رسول الله : . . . واعلوا ان خير اعمالكم الصلاة . . . . السنن الكبرى ، ج 1 ، ص 457 .

13