پس از پيامبر ( ص ) مرتد شدند و به قهقرا برگشتند .
مشكل است كه اين سخن فضل درست باشد كه مىگويد : « و آنان را مناط امور دين قرار داد . . . » زيرا منظور وى از دين ، فروع آن است و منظور از رجوع به آنان ، صحت اجتهاد آنان به سبب پيروى از ادله است ، بايد گفت كه اين به اهل سنت اختصاص ندارد و اگر منظورش صحّت اجتهاد آنان و حكم بر اساس استحسان و هواى نفس است مانند تحريم متعه تأييد سه مرتبه طلاق ( در مجلس واحد ) و نظاير اينها ، در اين صورت ، قولى باطل است . زيرا احكام به دست خداوند متعال است و كسى حق ندارد در دين خدا حكم كند و بر خلاف آنچه كه بر رسول خدا ( ص ) نازل شده ، قانونگذارى نمايد و اگر منظورش از دين ، امامت و از رجوع به آنان ، اين است كه آنان را امام قرار داده ، اين هم بر اساس مذهب آنان باطل است . زيرا آنان نصّ بر امامت را انكار مىكنند .
امّا اين گفته اش چقدر نيكو است ! كه : « مردم بر دين پادشاهان خويش هستند . » اين راستترين سخن است . از همين روست كه مىبينيد مردم از شجرهء ملعونه در قرآن ( امويان ) ، ميوهء گناه چيدند كه همان بغض و عداوت با كسانى است كه به مودت و دوستى آنان امر شدند ، و چگونه تمسك به شجرهء طيبه و يكى از دو ثقل گرانبها را كه به تمسك به آن دو مأمور شدند ، رها كردند در حالى كه پيامبر ( ص ) فرموده بود كه : آنان كشتى نجات و از خاندانى هستند كه به اذن خدا از شأن و منزلت والايى برخوردار مىباشند ، امّا اينان مذهب اين پاكيزگان را رها و از مذهب ستمگران ظالم پيروى نمودند و حال اينكه احوال آنان را در فسق و فجور به عيان مشاهده مىكردند كه چگونه شبهاى خود را تا بامدادان به شراب خوارى و زناكارى و روزهايشان را به ظلم و ستمگرى سپرى مىكردند و نه براى خداوند حرمتى مىشناختند و نه در مورد مؤمنان از زشتى و مذمتى روى گردان بودند .
بلى ، ممكن است كه گاهى اوقات شاهان و مردم از پيامبران و دانشمندان و براهين پيروى كنند چنانكه در زمان امام علامه مصنّف - اعلى الله مقامه - چنين بود كه چون سلطان زمان در مذاهب سنت اشكالات و ايراداتى را ملاحظه كرد ، مصنّف ( ره ) را از سرزمين پهناور حلَّه دعوت نمود و گروه زيادى از بزرگان و دانشمندان اهل سنت را جمع آورد و به آنان فرمان داد تا در حضورش با هم مناظره كنند تا حق آشكار شود . آنان با هم به مناظره پرداختند و در حضور شاهدان ، سستى مذهب آنان آشكار گرديد و از ادامهء مناظره بازماندند . بدين ترتيب بطلان دين آنان در سراسر شهرها پيچيد . سلطان و كسانى

93