من مىگويم :
پوشيده نيست كه عقلى بودن معنى اوّل ارتباطى به موضوع مورد بحث ما ندارد . زيرا بحث در جواز بعثت صاحب اين صفات به پيامبرى توسط خداوند سبحان است و بعثت از افعال خداوند متعال است نه از صفات او تا وصف نقص يا كمال باشد . از سوى ديگر نقص بودن آن امور در صاحب دعوت هم مسلَّم است جز اينكه بحث در اين است كه آيا جايز است كه خداوند چنين فرد ناقصى را مبعوث دارد ؟ اين بعث از افعال خداوند متعال است كه از نظر آنان اصلا متصف به قبح نمىشود ، همچون ساير كارهاى قبيح و فواحش كه خلق و آفريده خدا است ! اما معناى دوّم هم اگر چه در افعال ثابت است ، ليكن از نظر آنان ، افعال خداوند متعال معطَّل به اغراض نيست . پس در آنها نه مناسبت است و نه منافرت ، با وجود اينكه ديديد اين معنى هم عقلى است . پيش از اين در اين باره بحث كرده‌ايم ، بدانجا رجوع شود .
خلاصه اينكه : اگر عقيدهء آنان به حسن و قبح عقلى بدين دو معنى مسلَّم شود ، باز لازم نمىآيد كه بعثت صاحب اوصاف مذكور از سوى خداوند متعال به پيامبرى جايز نباشد ، بلكه از نظر اشاعره جايز است كه خداوند متعال فردى مانند او را به پيامبرى برانگيزد .
زيرا از نظر آنان هيچ چيز از خداوند سبحان قبيح نيست و خداوند هر آنچه بخواهد ، انجام مىدهد و هر آنچه اراده كند ، حكم مىنمايد . گذشت كه آنان بعضى از معاصى را به اين دليل كه معجزه بر امتناع آن دلالت نمىكند ، از پيامبران جايز مىدانند . اين جواز در همين اوصاف مذكور هم مىآيد . آنچه كه بر جواز بعثت صاحب اوصاف مذكور از نظر آنان دلالت دارد ، مطلبى است كه صاحب كتاب مواقف و شارح آن گفته‌اند :
در ارسال پيامبران هيچ شرطى از قبيل اغراض و احوال اكتسابى از راه رياضتها و مجاهدتهاى فرد در خلوتها و گوشه گيريها و نيز استعداد ذاتى و صفاى جوهرى و ذكاى فطرت - چنانكه بعضى از حكما گمان برده‌اند - شرط نيست . بلكه خداوند هر كس از بندگان خود را بخواهد به رحمت خود اختصاص مىدهد .
پس نبوّت ، رحمت و موهبتى است كه فقط به مشيت خداوند مربوط است .
اين سخن آنان كه مىگويند : « بلكه خداوند هر كس از بندگان خود را بخواهد به رحمت خود اختصاص مىدهد . . . » بر جواز بعثت هر كس كه شد ، دلالت دارد . پس اگر

534