همديگر را تقويت مىكنند . « اما پاسخى كه به اشاعره نسبت داده كه آن القاى شيطان است يا قرآن منسوخ و غرانيق اشاره به ملائكه ، از اوّل كلام تا آنجا كه مىگويد : و هر كس سورهء نجم را بخواند ؛ عينا عبارت كتاب مواقف و شرح آن است . بر احتمال اوّل اين ايراد وارد است كه با گفتار جبرئيل كه گفت : چيزى تلاوت كردى كه بر تو تلاوت نكرده بودم ، قابل جمع نيست و نيز با حزن و اندوه پيامبر ( ص ) و خوف عظيم آن حضرت ، مگر اينكه شيطان چنان صداى خود را با صداى پيامبر ( ص ) در هم آميخت كه نه خود پيامبر متوجه شد و نه جبرئيل و نه آن كه جبرئيل را به سوى پيامبر فرستاد ! انديشه كن كه حال اين قوم ، چقدر شگفت انگيز است . از اين گذشته ، اگر القاى شيطان و خلط صداى او با صداى پيامبر ( ص ) ممكن باشد ، شرايع فاسد شده ، بر آنان نيز صحيح نخواهد بود كه به آنچه از پيامبر ( ص ) در فضل اولياى خود روايت كرده‌اند ، احتجاج كنند . زيرا ممكن است از القاى شيطان باشد .
بر احتمال دوّم اين ايراد وارد است كه اين هم با گفتار جبرئيل كه گفت : چيزى تلاوت كردى كه بر تو تلاوت نكرده بودم ، و نيز با حزن و اندوه پيامبر ( ص ) قابل جمع نيست .
زيرا بر حسب فرض ، پيامبر ( ص ) جز قرآنى كه جبرئيل بر او تلاوت كرده بود ، چيزى نخواند .
اما اينكه گفت : « هر كس سورهء نجم را بخواند و در تتابع آيات آن دقت و تأمل كند ، درمىيابد كه وقوع اين كلمات . . . » كلام موجّهى است ليكن دليل بر كذبى است كه واقع شده و راويان دروغگوى آن ، مردمان بى عقلى هستند .
اما اينكه گفت : « ذكر آن به هنگام ذكر ملائكه تناسب دارد . آنجا كه آيه مىگويد : و كم من ملك . . . ، » اشتباه است . زيرا آيهء * ( « وَكَمْ مِنْ مَلَكٍ » ) * به معنى بسيار است پس مذّكر مىباشد و لذا فرمود : * ( « لا تُغْنِي شَفاعَتُهُمْ » ) * [1] . پس زيبندهء بلاغت نيست كه با ضمير مؤنث به آن اشاره شود و آن لفظ ( تلك ) است ، خصوصا پس از آنكه ضمير مذكر را به آن برگرداند ، از چيزى كه با بلاغت تناسب ندارد به چيزى فرار كرده كه آن هم با بلاغت تناسب ندارد ، اگر هم حسن اين اشاره براى تعبير از آن بسيار به غرانيق كه لفظ مؤنثى است ، مسلَّم گرفته شود ، باز حكم وى بر نسخ آيه به جهت ايهام ، بى معنى است . زيرا اگر پس از آيه مباركه * ( « كَمْ مِنْ مَلَكٍ » ) * واقع شود ، احتمال رجوع آن به مدح اصنام نخواهد

[1] . نجم / 26 .

462