استناد آن به قادر ممتنع است . از شگفتيها ، بحث اينان از قدرت بنده و در احكام آن است ، با اينكه از نظر آنان قطعا قدرت در فعل مؤثّر نيست و مؤثّرى در وجود غير از خداوند متعال وجود ندارد . پس حال كه قدرت نه در فعل مؤثر است و نه مصحح تأثير در فعل است ، پس چه فرقى است بين قدرت و رنگ و غير آن دو نسبت به فعل .
ابو على سينا در ردّ اينان گفته است : « لعل القائم لا يقدر على القعود . » : چه بسا ايستاده قادر بر نشستن نباشد .
فضل مىگويد :
ما حصل اين اعتراض اين است : همراه بودن قدرت با فعل موجب حدوث قدرت خداوند متعال يا قدم مقدور خدا مىگردد . زيرا فرض اين است كه قدرت و مقدور با هم باشد . بنابراين از حادث بودن مقدور خداوند متعال ، حدوث قدرتش يا از قديم بودن قدرتش ، قدم مقدورش لازم مىآيد و هر دو باطل است و حتى به اجماع همه ، قدرت خداوند ازلى است كه در ازل به مقدوراتش تعلق گرفته است . پس ثابت مىشود كه قبل از حدوث مقدور ، قدرت به آن تعلق گرفته است و اگر اين تعلق قدرت به مقدور پيش از حدوث آن ، در مورد قدرت حادث ممتنع باشد ، در حق قدرت قديم هم ممتنع خواهد بود . شارح مواقف از اين اعتراض ، چنين پاسخ گفته است : از نظر ما قدرت قديم باقى ، با قدرت حادث كه بقاى آن جايز نيست ، فرق ماهوى دارد . بنابراين ، از جواز تقدم قدرت قديم بر فعل ، تقدّم قدرت حادث بر فعل لازم نمىآيد . از سوى ديگر ، قدرت قديم در ازل به فعل تعلق معنوى دارد كه وجود فعل بر اين تعلق مترتب نمىباشد ، اين قدرت قديم تعلق ديگرى هم به فعل دارد و آن تعلقى است حادث كه در حال حدوث فعل موجب به وجود آمدن فعل مىشود . پس با وجود تعلق معنوى ، از قدم قدرت ، قدم آثارش لازم نمىآيد . بدين ترتيب اشكال بطور كلى دفع مىشود .
اما آنچه در شگفتى بحث اشاعره از قدرت بنده با وجود اعتقاد آنان به غير مؤثر بودن قدرت در فعل ذكر كرده ، بايد از شگفتى خود وى تعجب نمود زيرا قدرت صفتى است حادث در بنده و از صفات كمال . لذا بحث از قدرت به جهت اين است كه از اعراض و كيفيات نفسانى است و حال اينكه مؤثر نبودن قدرت از جمله احوالى است كه بر آن حمل شده است . پس چرا نبايد از آن بحث كرد ؟ ! امّا اينكه گفت : « پس چه فرقى است بين قدرت و رنگ . . . » ما اين سخن را پيش از اين بارها باطل كرده‌ايم . بدين ترتيب كه رنگ نسبتى به فعل ندارد و حال اينكه قدرت همراه

417