متعال كفر را در كافر خلق كرده باشد لازم مىآيد كه او را براى عذاب در آتش جهنم آفريده باشد و اگر چنين باشد ، اصلا خداوند بر بندهء كافر نعمتى نخواهد داشت زيرا نعمت دنيا با وجود عقاب آخرت ، نعمت ناميده نمىشود ، مثل كسى كه در شيرينى سم بريزد و آن را به ديگرى بخوراند ؛ لذت حاصل از خوردن شيرينى سمّى ، نعمت ناميده نمىشود و حال اينكه قرآن مجيد دلالت دارد كه خداوند متعال ، نعمت دهندهء كافران است . قرآن مىفرمايد : * ( « أَ لَمْ تَرَ إِلَى الَّذِينَ بَدَّلُوا نِعْمَتَ الله كُفْراً » ) * [1] و * ( « أَحْسِنْ كَما أَحْسَنَ الله إِلَيْكَ » ) * [2] . بالضروره از دين محمد ( ص ) دانسته مىشود كه بنده اى وجود ندارد مگر اينكه خداوند را بر او نعمتى است ، خواه كافر باشد و خواه مسلمان .
فضل مىگويد :
اين استدلال از استدلالهاى شگفت است . زيرا نعمت خدا بر بندهء كافر محسوس بوده ، هدايت ، بزرگترين نعمت است . ارسال رسولان و گسترش دلايل عقلى همگى نعمتهاى بزرگ است . كافر به دليل مباشرت و كسب ، مستحق ورود به آتش شده است امّا خلق آن از خداوند متعال قبيح نيست . سپس بيان كرده كه لازم مىآيد تا كافر معنم عليه ، نباشد ، اين لزوم بر او هم وارد است . زيرا خداوند ، قطعا كافر را به جهنم مىبرد . پس لازم مىآيد كه بر او نعمتى نباشد .
اگر بگويد كه وارد كردن كافر در آتش به جهت اين است كه وى كفر را انتخاب كرده ، آن را بر ايمان ترجيح داده است ، خواهيم گفت : در مذهب ما هم ، چنان است و وارد كردن كافر به آتش به دليل مباشرت و كسب كفر و عمل بدان است . و اگر بر خداوند متعال واجب بود كه كافر را نعمت دهد ، چنانكه از ضرورت دين محمد ( ص ) فهميده مىشود ، بر او واجب بود كه وى را به هر وصفى كه باشد ، وارد آتش نكند . زيرا از وارد كردن در آتش لازم مىآيد كه خداوند منعم بر او نباشد و اين خلاف ضرورت دين است . امثال اين استدلالها از ترهات و مزخرفات و اباطيل است .
من مىگويم :
كسى منكر نيست كه هدايت ، رسولان و دلايل عقلى از نعمتهاى بزرگ است ، بلكه بحث در اين است كه اگر خداوند متعال كفر را در كافر خلق كند و او را از پيروى از رسولان و دلايل عقلى ناتوان و عاجز گرداند ، ديگر اين نعمتهاى بزرگ بالضروره در حق

[1] . ابراهيم / 28 .
[2] . قصص / 77 .

371