متعال از شيطان ، در صورتى درست است كه شيطان اثرى داشته باشد . پس هر گاه اثر فقط از آن خداوند باشد ، چگونه از غير مؤثر به او پناه برده مىشود ؟ ! منظور مصنّف - ره - اين است ، نه آنچه كه خصم فهميده است . دعوى اينكه هدف استعانت و استعاذه آن است كه چيزى را كه موجب آن دو است ، نيافريند ، ادعايى است كه در عدم ظهور معناى آن شبيه به كسب است ، به علاوه با وجه استدلالى كه بيان كرديم ، منافاتى ندارد . ما از خداى سبحان مىخواهيم كه ما را بر انجام فعل خير يارى كند و از فعل شيطان و شرّ او به خود پناه دهد و باب دعاى از خداوند متعال براى مسئلت كنندگان باز است . خصم از بيان مصنّف - ره - در لزوم بطلان الطاف و انگيزه‌ها متغافل كرده است . زيرا از پاسخ آن ناتوان است . شايد هم از روى غفلت بوده است . زيرا كسى كه بضاعتش دعوى كسب و مانند آن باشد ، هيچ وقت از پاسخ درنمىماند .
مصنّف - اعلى الله درجته - مىگويد :
ح - آيات دالّ بر اعتراف پيامبران به گناهان خود و نسبت دادن آنها به خويشتن . از آن جمله : از زبان آدم ( ع ) : * ( « رَبَّنا ظَلَمْنا أَنْفُسَنا » ) * [1] ، از زبان يونس ( ع ) : * ( « سُبْحانَكَ إِنِّي كُنْتُ مِنَ الظَّالِمِينَ » ) * [2] ، از زبان موسى ( ع ) : * ( « رَبِّ إِنِّي ظَلَمْتُ نَفْسِي » ) * [3] ، از زبان يعقوب ( ع ) كه به فرزندانش گفت : * ( « بَلْ سَوَّلَتْ لَكُمْ أَنْفُسُكُمْ أَمْراً » ) * [4] ، از زبان يوسف ( ع ) : * ( « مِنْ بَعْدِ أَنْ نَزَغَ الشَّيْطانُ بَيْنِي وَبَيْنَ إِخْوَتِي » ) * [5] ، از زبان نوح ( ع ) : * ( « رَبِّ إِنِّي أَعُوذُ بِكَ أَنْ أَسْئَلَكَ ما لَيْسَ لِي بِه عِلْمٌ » ) * [6] ، اين آيات بر اعتراف پيامبران بر اين مطلب دلالت دارد كه خودشان فاعل كارهاى خود هستند .
فضل مىگويد :
اعتراف پيامبران بر اين مطلب خودشان فاعل كارهاى خود هستند ، بر اعتقاد آنان به اينكه خالق افعال خود نيز مىباشند ، دلالت ندارد ، در حالى كه مدعاى وى و نزاع بين دو مذهب بر سر همين مطلب است . هر كس مىداند كه خودش فاعل كارهاى خويش است ؛ ليكن بحث در خلق و ايجاد اين كارها است . پس اين هم دلالتى بر مدعاى او ندارد .

[1] . اعراف / 23 .
[2] . انبياء / 87 .
[3] . قصص / 16 .
[4] . يوسف / 18 .
[5] . يوسف / 100 .
[6] . هود / 47 .

351