پيشى گرفتن در انجام آن امر كند ، در حالى كه بندهء مأمور از انجام آن عاجز و ناتوان است ؟
مىگوييم : همانطور كه گذشت ، بنده از كسب و مباشرت عاجز نيست و بحث در خلق و تأثير است نه در كسب و مباشرت !
من مىگويم :
دانستيد كه تمام اين گفته‌ها ، يا هذيان است و يا مسخ حقيقت . بدين لحاظ بر خود نمىپسنديم كه در پاسخ دوباره به اين گفته‌ها كاغذ را تباه كنيم .
مصنّف - طاب ثراه - مىگويد :
ز - آياتى كه در آن خداوند بندگان را به استعانت از خود تشويق كرده است . از جمله :
* ( « إِيَّاكَ نَعْبُدُ وَإِيَّاكَ نَسْتَعِينُ » ) * [1] ، * ( « فَاسْتَعِذْ بِالله مِنَ الشَّيْطانِ الرَّجِيمِ » ) * [2] ، * ( « اسْتَعِينُوا بِالله » ) * [3] .
پس اگر خداوند متعال خالق كفر و معاصى است ، چگونه مىتوان از او استعانت كرد و به او پناه برد ؟ از اين گذشته ، بطلان الطاف و انگيزه‌ها لازم مىآيد . زيرا اگر خداوند متعال خالق افعال بندگان باشد ، ديگر چه نفعى از لطفى كه خداوند متعال در حق بندگان مىكند ، عايد بنده مىشود ؟ در حالى كه اين الطاف خداوند متعال در حق بندگان حاصل است . خداوند مىفرمايد : * ( « أَ وَلا يَرَوْنَ أَنَّهُمْ يُفْتَنُونَ فِي كُلِّ عامٍ مَرَّةً أَوْ مَرَّتَيْنِ » ) * [4] ، * ( « وَلَوْ لا أَنْ يَكُونَ النَّاسُ أُمَّةً واحِدَةً » ) * [5] ، * ( « وَلَوْ بَسَطَ الله الرِّزْقَ لِعِبادِه لَبَغَوْا فِي الأَرْضِ » ) * [6] ، * ( « فَبِما رَحْمَةٍ مِنَ الله لِنْتَ لَهُمْ » ) * [7] ، * ( « إِنَّ الصَّلاةَ تَنْهى عَنِ الْفَحْشاءِ وَالْمُنْكَرِ » ) * [8] .
فضل مىگويد :
خلق كفر و معاصى موجب آن نمىشود كه از خالق استعانت نكرد و به او پناه نبرد .
زيرا هدف از استعانت و استعاذه آن است كه چيزى را كه موجب استعانت و استعاذه است ، نيافريند و اگر آنگونه باشد كه آنان مىگويند ، باب دعا و طلب از خداوند متعال بسته خواهد شد . زيرا خداوند خالق همه چيز است . اين بيان يكى از ترهاتى است كه هيچ انسان خردمندى زبان بدان نمىگشايد تا چه رسد به افراد فاضل .
من مىگويم :
استعانت عبارت است از طلب اعانت معين بر فعل مستعين . پس اگر فعل و اثر تنها از آن خدا باشد ، چگونه معناى استعانت حاصل مىشود ؟ همينطور استعاذه به خداى

[1] . حمد 5 / .
[2] . نحل / 98 .
[3] . اعراف / 128 .
[4] . توبه / 126 .
[5] . زخرف / 33 .
[6] . شورى / 27 .
[7] . آل عمران / 159 .
[8] . عنكبوت / 45 .

350