تأويلى در آن امكان دارد .
استشهاد وى به تتمهء آيه از شگفتيها است . زيرا مراد از كسب در اين آيهء مباركه طلب است ، يعنى آنان بهاى اندك را طلب مىكنند . از همين رو است كه ( ويل ) را براى كسب و كتابت ، جداگانه آورده است . يكى از جهالتهاى اين مرد ، مثال او است . زيرا با اين مثال مىخواهد به اين مطلب اشاره كند كه اين آيات از ادلهء اشاعره و تيرهايى است از آنها كه قلب دشمنانشان را نشانه گرفته است . هيچ انسان با فهمى منكر نيست كه اين آيات از جمله دلايل عدليه است ، نهايت چيزى كه اشاعره دارند اين است كه آنها را به كسب تأويل كنند . امّا چنان كه ديديد كسب از درجهء اعتبار ساقط است . پس بنگريد كه چگونه براى شما مثال مىآورند ، آنان گمراه شده‌اند و نمىتوانند به راه راست هدايت شوند .
مصنّف - نور الله ضريحه - مىگويد :
ب - آياتى از قرآن كه در مدح مؤمن به خاطر ايمان و ذم كافر به واسطهء كفر او وارد شده ، او را به ثواب بر طاعت وعده و از عقاب بر معصيت بيم داده است . مثل : * ( « الْيَوْمَ تُجْزى كُلُّ نَفْسٍ بِما كَسَبَتْ » ) * [1] ، * ( « الْيَوْمَ تُجْزَوْنَ ما كُنْتُمْ تَعْمَلُونَ » ) * [2] ، * ( « وَإِبْراهِيمَ الَّذِي وَفَّى أَلَّا تَزِرُ وازِرَةٌ وِزْرَ أُخْرى » ) * [3] ، * ( « لِتُجْزى كُلُّ نَفْسٍ بِما تَسْعى » ) * [4] ، * ( « هَلْ جَزاءُ الإِحْسانِ إِلَّا الإِحْسانُ » ) * [5] ، * ( « هَلْ تُجْزَوْنَ إِلَّا ما كُنْتُمْ تَعْمَلُونَ » ) * [6] ، * ( « مَنْ جاءَ بِالْحَسَنَةِ فَلَه عَشْرُ أَمْثالِها » ) * [7] ، * ( « وَمَنْ أَعْرَضَ عَنْ ذِكْرِي » ) * [8] ، * ( « أُولئِكَ الَّذِينَ اشْتَرَوُا الْحَياةَ الدُّنْيا » ) * [9] ، * ( « إِنَّ الَّذِينَ كَفَرُوا بَعْدَ إِيمانِهِمْ » ) * [10] .
فضل مىگويد :
مدح مؤمن و ذم كافر به اعتبار محل بودن براى كفر و ايمان است . چنانكه انسان به جهت نيكويى و زيبايى و لؤلؤ به جهت صفا و درخشش مدح مىشود . وعد و وعيد هم به اعتبار اين است كه مؤمن و كافر محل اعمال نيك و بد هستند ، چنانكه انسان مشك را برمىگزيند و هيزم و خاشاك را مىسوزاند . آيات مذكور بر مدح مؤمن و ذم كافر و بيان ترتّب جزا دلالت مىكند . ما هم در اين باره نزاعى نداريم چرا كه كاملا مسلَّم است . بحث در اين است كه آيا افعال مستحق جزا ، مخلوق خداوند متعال است يا مخلوق بنده ؟ !

[1] . غافر / 17 .
[2] . جاثيه / 28 .
[3] . نجم / 38 - 37 .
[4] . طه / 15 .
[5] . رحمن / 60 .
[6] . نمل / 90 .
[7] . انعام / 160 .
[8] . طه / 124 .
[9] . بقره / 86 .
[10] . آل عمران / 90 .

340