اطاعت يا عصيان بنده است ، حاصل مىشود . پس در امر به آنچه كه آمر انجام آن را اراده نكرده ، سفاهتى وجود ندارد .
من مىگويم :
پوشيده نيست كه سفاهت يا با طلب فعل و امر حقيقى بدان همراه با كراهت واقعى از آن حاصل مىشود و يا با نهى حقيقى از فعل همراه با ارادهء واقعى آن . چنانكه در شرعيات بنابر ضرورت مطلوبيت مثل ايمان و عدم كفر حاصل مىشود . زيرا احتمال نمىرود كه طلب در چنين امرى ، صورى و براى امتحان يا به منظور ديگرى باشد . به علاوه امتحان عاجز ، خود سفاهت ديگرى است . از اين گذشته ، سخن وى دالّ بر ثبوت غرض براى خداوند متعال است و چنين چيزى بر اساس عقيدهء آنان كه مىگويند : افعال خداوند معلل به اغراض نيست ، باطل است .
مصنّف - طيب الله رمسه - مىگويد :
4 - مخالفت با نصوص قرآنى كه گواهى مىدهد خداوند متعال از معاصى كراهت دارد و طاعات را اراده كرده است . مثل : * ( « وَمَا الله يُرِيدُ ظُلْماً لِلْعِبادِ . » ) * [1] ، * ( « كُلُّ ذلِكَ كانَ سَيِّئُه عِنْدَ رَبِّكَ مَكْرُوهاً » ) * [2] ، * ( « وَلا يَرْضى لِعِبادِه الْكُفْرَ وَإِنْ تَشْكُرُوا يَرْضَه لَكُمْ » ) * [3] ، * ( « وَالله لا يُحِبُّ الْفَسادَ » ) * [4] و آيات فراوان ديگر . پس بدقّت بنگريد كه چرا اينان با قرآن عزيز و مدلول عقل مخالفت مىكنند ؟ !
فضل مىگويد :
گاهى اوقات لفظ اراده به معنى رضايت و استحسان بكار مىرود و در مقابل آن كراهت به معنى سخط و عدم رضايت قرار دارد . پس در آيهء مباركه * ( « وَمَا الله يُرِيدُ ظُلْماً لِلْعِبادِ » ) * [5] ، منظور از اراده ، رضايت است . بنابراين رضايت داشتن به ظلم را در اين آيه مباركه از ذات اقدس خود سلب كرده است . اين عين مذهب ما است . اما اراده به معنى تقدير و ترجيح يا مبدأ ترجيح در مقابل كراهت قرار ندارد ؛ بلكه معناى ديگرى است .
ساير آيات هم بر اراده به معنى رضايت ، حمل مىشود .
من مىگويم :
از آنجا كه اشاعره عقيده دارند كه خداوند سبحان خالق ظلم واقع در هستى است و

[1] غافر / 31 .
[2] اسراء / 38 .
[3] زمر / 7 .
[4] بقره / 205 .
[5] غافر / 31 .

305