بودن فعل است نه عدم قدرت بر انجام آن . اگر گمان كرده كه ترجيح بلا مرجح همچون ترجّح بلا مرجح محال است ؛ در حق خداوند هم جارى است . زيرا در هر دو مورد مانع عقلى يك چيز است . به علاوه امتناع و محاليت بالغير منافاتى با قدرت بر انجام خود فعل ندارد . اگر نسبت به خداوند متعال ، مجرد رجحان فعل به جهت مشتمل بودن بر مصلحت ، كافى باشد ، عين آن ، بدون هيچ فرقى در مورد انسان هم درست خواهد بود .
پوشيده نماند قياس غايب بر شاهد كه پيش از اين بدان استناد كرد ، مقتضى علت غايى در افعال خداوند است و آنچه كه در لزوم نقص احتياج ذكر كرده ، سست و بى اساس است و بيشتر به خرافه مىماند تا دليل . ما پيشتر آن را نقد كرديم . بدانجا مراجعه كنيد .
مصنّف - اعلى الله مقامه - مىگويد :
4 - مصيبت عظما و بلاى كبرا اينجا است كه از اين عقيده لازم مىآيد : پيامبرى تمام پيامبران باطل باشد و به صدق احدى از آنان يقين پيدا نكنيم ، بلكه بر عكس يقين به كذب آنان حاصل مىآيد . زيرا اثبات نبوّت با دو مقدمه است :
اوّل - خداوند متعال معجزه را به دست مدعى پيامبرى آفريده تا از سوى مردم تصديق شود .
دوّم - هر كس كه خداوند او را تصديق كند ، قطعا صادق است .
اگر به يكى از اين دو مقدمه عقيده نداشته باشيم ، دليل پيامبرى كامل نخواهد بود .
زيرا اگر خداوند متعال معجزه را بدون غرض تصديق ، خلق كند ، بر صدق مدعا دلالت نخواهد كرد . زيرا بين پيامبر و افراد ديگر فرقى نيست . چه اگر خلق معجزه به منظور تصديق نباشد ، هر كس حق خواهد داشت كه ادعاى نبوت كرده و بگويد خداوند مرا تصديق كرده است . زيرا اين خداوند است كه اين معجزه را آفريده است . از سوى ديگر نسبت پيامبر و افراد به اين معجزه مساوى است . گذشته از اين ، اگر خداوند معجزه را به منظور تصديق پيامبر نيافريده باشد ، تشويق بر جهل لازم مىآيد ، چرا كه دالّ بر جهل است . مثالى از شاهد مىزنيم : اگر شخصى مدعى شود كه فرستادهء سلطان است و به سلطان بگويد كه اگر در دعوى رسالت خود صادق هستى پس بر خلاف عادت عمل كن و انگشترت را بيرون آور و سلطان هم آن را انجام دهد . سپس مدعى رسالت سلطان اين گفته را تكرار كند و سلطان هم عمل را به دنبال ادعاى رسالت تكرار نمايد ، تمامى حضّار يقين پيدا خواهند كرد كه آن شخص ، فرستادهء آن سلطان است . در مسئله مورد بحث ما هم ، وضع چنين است . اگر پيامبر ادعاى رسالت كرد و همزمان با ادعاى خود ، گفت :

290