منسوب گردد . زيرا اگر افعال قبيح به خداوند متعال مستند باشد ، جايز خواهد بود كه مطيع ، عقاب شود و عاصى به ثواب نايل گردد . پس مطيع خود را در دنيا به رنج و زحمت انداخته و طاعتش جز خسران چيزى به همراه ندارد . چرا كه جايز است خداوند او را به دليل امتثال امرش عقاب كند و در آخرت هم به عذاب دردناك هميشگى و عقاب ابدى مبتلا سازد و از سوى ديگر جايز باشد كه عاصى به ثواب برسد . در نتيجه در دنيا و آخرت بهره برد و در هر دو منزل از مشقت و درد رهايى يابد .
5 - تكليف به محال . زيرا بر اساس اين عقيده تمامى آثار مستند به خداوند متعال است و بىشك قدرت بنده در آن تأثيرى ندارد . پس تمامى افعال براى بنده غير مقدور است در حالى كه به بعضى از آنها مكلف شده است . لذا تكليف بمالا يطاق شده است .
بدين اعتبار و به اعتبار وقوع قبيح از خداوند متعال ، جايز دانسته‌اند كه خداوند متعال بنده را تكليف كند تا مثل خداوند متعال و مثل خودش بيافريند و مردگانى مثل نوح و آدم و ديگران را به دنيا بازگرداند و كوه ابو قبيس را يك مرتبه ببلعد و آب دجله را در يك جرعه بنوشد و هرگاه چنين نكند ، او را به انواع عذاب ، شكنجه كند . پس شايسته است كه خردمند عاقل با خود بينديشد كه آيا جايز است كه مثل اين تكاليف ممتنع را به خداوند متعال نسبت دهد ؟ ! آيا يك فرد ظالم و ستمگر چنين نسبت ظلمى به خدا مىدهد ؟ ! تعالى الله عن ذلك علوا كبيرا .
6 - عدم علم به نبوّت پيامبران ؛ زيرا دليل نبوت اين است كه خداوند متعال معجزه را به دنبال دعوت انجام داده است تا تصديق دعوت باشد و هر كس كه خداوند متعال او را تصديق كند ، صادق است . پس هرگاه از خداوند فعل قبيح صادر شود ، ديگر اين دليل كامل نخواهد بود . زيرا در مقدمهء اوّل ( صغرى ) ممكن است كه معجزه را براى گمراه ساختن مردم آفريده باشد و در مقدمه دوّم ( كبرى ) جايز است كه فردى را كه دعوى باطلى دارد ، تصديق كند .
7 - وجوب استعاذه از خداوند ؛ زيرا خداوند در اين صورت از ابليس كه خداى متعال ، او را لعنت مىكند ، مضرتر است و بنابر عقيده آنان واجب خواهد بود كه بندهء متعوذ بگويد : اعوذ بالشيطان الرجيم من الله تعالى ! آيا انسان عاقل و خردمند مىپسندد كه در راهى گام نهد كه از خدايى كه مهربانترين مهربانان و بخشنده ترين بخشندگان است به شيطان رانده شدهء از درگاه الهى پناه برد و به رهايى ابليس از لعن و نفرين و دورى

280