از درگاه خدا ، منجر شود ؟ ! به خدا پناه مىبريم از عقيدهء باطل گرايان و ورود به جرگهء گمراهان و ضلالت پيشه گان .
در اين مختصر به همين اندازه بسنده مىكنيم .
فضل مىگويد :
پيش از اين ، مذهب اشاعره را در مورد عدم صدور فعل قبيح از خداوند متعال و اينكه علماى امت اسلامى بر اين مطلب اجماع دارند كه خداوند متعال فعل قبيح انجام نمىدهد ، ديديد . در آنجا گفتيم ، تمامى دلايل وى ، اقامهء دليل بر غير محل نزاع است .
زيرا مدعا يك چيز است و حال اينكه معتزله ، آن را به قبح عقلى نسبت مىدهند و اشاعره به اين مطلب كه نه چيزى از خداوند قبيح است و نه چيزى بر او واجب . اگر منظور معتزله از نسبت دادن فعل قبيح به خداوند متعال اين است كه خداوند ، بنابر عقيدهء اشاعره ، كارهاى قبيح بندگان را خلق مىكند ، بايد دانست كه اين چيزى است كه بر اساس عقيده آنان هم لازم مىآيد . زيرا چيزهاى قبيح ، همانطور كه در اعراض است مثل افعال ، در جواهر و ذوات هم هست . خوك ، عقرب ، مار و حشرات قبيح است و آنان اتفاق نظر دارند كه خداوند آنها را خلق كرده است . پس هر آنچه كه بر اساس عقيده اشاعره لازم مىآيد ، در خلق قبايح جوهرى بر اساس عقيدهء معتزله هم لازم مىآيد . اما اگر منظورشان اين است كه خداوند كارهاى قبيح انجام مىدهد ، بايد گفت : اين چيزى است كه نه از كلام اشاعره لازم مىآيد و نه بدان عقيده دارند . ما بارها به اين مطلب تصريح كرده‌ايم .
من مىگويم :
بيان كرديم كه عقيدهء اشاعره در مورد عدم صدور قبيح از خداوند متعال ، بدين معنى نيست كه خداوند كارهاى قبيح را نيافريده است بلكه بدين معنى است كه كار قبيح ، از خداوند قبيح نيست ، اگر چه از خدا افعالى مثل زنا ، واسطه گرى در زنا ، كفر و مانند آن صادر شود . بدين ترتيب همهء اشكالات مصنّف بر آنان وارد است . زيرا اشكال از نام نهادن افعال قبيحى كه از خدا صادر مىگردد ، به قبيح ناشى نمىشود بلكه اشكال از جهت اعتقاد به صدور قبيح از خداوند و ايجاد آن به وسيلهء او است . پس استناد آنان در دفع محالات به اينكه از خدا چيزى قبيح نيست ، تقريرى است از لزوم محالات ، با عبارتى كه ظاهرش دلپسند و باطنش قبيح است .
اينكه گفت : « اگر منظورشان اين است كه خداوند كارهاى قبيح را انجام مىدهد ، بايد

281