آيد ، بىشك به چيزى معتقد است كه موجب كفر است و با آن عقيده مرتّد و از جرگهء امت اسلام خارج شده است . پس شايسته است كه جاهلان و عاقلان از اين عقيده اى كه به بدترين انواع ضلالت و گمراهى منجر مىشود به خداى خويش پناه برند و از اينكه در اين حالت مرگ به سراغشان آيد ، بپرهيزند و اگر با اين عقيده از دنيا بروند ، توبه آنان پذيرفته نخواهد شد و بترسند از مرگى كه پيش از پى بردن به اشتباه خود دامنگيرشان شود . آنگاه از خداى خود درخواست بازگشت خواهند كرد و خواهند گفت : * ( « رَبِّ ارْجِعُونِ لَعَلِّي أَعْمَلُ صالِحاً فِيما تَرَكْتُ » ) * [1] اما در پاسخ گفته خواهد شد :
* ( « كَلَّا » .
فضل مىگويد :
پيش از اين گذشت كه تمام دلايل وى ، اقامهء دليل بر غير محل نزاع است . مذهب اشاعره كه در ساير كتابهاى خود بدان تصريح كرده‌اند ، اين است كه خداوند متعال كار قبيح انجام نمىدهد ، و از فعل كارهاى قبيح رضايت ندارد . اراده غير از رضايت است .
بر اين اساس آياتى كه آورده عليه آنان حجت نيست بلكه بر كسانى حجت است كه ظلم و رضايت به كفر را بر خداوند جايز مىدانند . اين مرد ، كر است به طورى كه فرياد منادى را نمىشنود و پيش خود مذهبى تصور كرده ، آن را مذهب اشاعره ناميده است و آنگاه اعتراضاتى را بر آن وارد مىكند . در حالى كه هيچ مسلمانى نمىگويد كه خداوند متعال ظالم است و راضى به كفر - تعالى الله عن ذلك - آنچه كه وى گمان كرده بر اشاعره لازم مىآيد ، باطل است . زيرا خلق ، غير از فعل است . جاى شگفتى است كه نمىترسد با اين عقيده باطل ، خداوند را ملاقات كند ، عقيده اى كه عبارت است از اثبات شريكانى براى خداوند متعال در خلق ، چنانكه مجوس اينگونه مىپندارند . بلكه اين مذهب ، از جهتى از مذهب مجوس نيز پستتر است . زيرا مجوس فقط يك شريك براى خدا اثبات مىكنند و او را اهريمن مىنامند امّا اينان آنقدر شريك براى خدا قائلند كه به حصر و شمارش در نمىآيد . اگر به اينان گفته شود : « لا اله الا الله » استكبار پيشه مىكنند و از پذيرش آن سرباز مىزنند !

[1] مؤمنون / 99 .

277