من مىگويم :
پيش از اين بيان شد كه افحام انبيا تنها در صورتى مرتفع مىشود كه دعوت شونده از وجوب نظر ، آگاه باشد و به مجرد ثبوت واقعى آن مرتفع نخواهد شد . ما اين مطلب را به صورت مشروح بيان كرديم بدانجا مراجعه شود .
مصنّف - طاب ثراه - مىگويد :
8 - اگر حسن و قبح شرعى باشد ، معرفت هم واجب نخواهد بود . زيرا معرفت ايجاب ، متوقف است بر معرفت موجب كه خود متوقف است بر معرفت ايجاب .
همانطور كه مىبينيد دور پيش مىآيد .
فضل مىگويد :
پاسخ اين دليل هم پيش از اين گذشت . در آنجا گفتيم كه توقف وجوب معرفت بر ايجاب ممنوع است .
من مىگويم :
فساد پاسخ وى را پيش از اين چنان روشن ساختيم كه بر اهل معرفت پوشيده نيست .
بدانجا مراجعه شود .
مصنّف - قدس سره - مىگويد :
9 - ضرورت حكم مىكند به فرق بين كسى كه دائما به ما نيكى مىكند و كسى كه دائما بدى . همينطور ضرورت حكم مىكند به حسن مدح اوّلى و ذم دوّمى ، و قبح ذم اوّلى و مدح دوّمى . هر كس در اين مطلب شك كند ، مقتضاى عقل خويش را مكابره كرده است .
فضل مىگويد :
نزاعى در اين نيست كه اين حسن و قبح عقلى است . زيرا به مناسبت و منافرت و يا كمال و نقص بر مىگردد . گذشته از اين مىتوان گفت كه ممكن است يك عرف عام به عنوان مبدأ اين جزم مشترك وجود داشته باشد . خلاصه اينكه : اين دليل وى ، اقامهء دليل بر غير محل نزاع است - و الله تعالى اعلم - اين بود دلايلى كه وى در اثبات نظر باطل خود اقامه كرد و خداوند به ما توفيق داد كه چنان بدانها پاسخ گوييم كه مورد رضايت صاحبان انديشهء صحيح قرار گيرد .
در اين بحث ، تحقيقى داريم كه ميل دارم در اينجا بيان كنم . تحقيق اين است : اشاعره و معتزله اتفاق نظر دارند كه افعال بندگان چند دسته است : بعضى از افعال مشتمل است

270