گناه منافاتى با قدرت بر انجام آن ندارد و گرنه تكليف درست نخواهد بود ، بعلاوه اين سخن با مطلبى كه خود اشاعره در مورد عصمت پيامبران از ارتكاب گناهان كبيره بدان عقيده دارند ، نقض مىشود . چه همانگونه كه وى گمان كرده ، آنان چنين عقيده اى دارند .
پاسخ اينكه گفت : « و آنگاه كه چيزى از گناهان پيامبران را بشنود ، چنانكه در قرآن آمده است : * ( « وَعَصى آدَمُ رَبَّه فَغَوى » ) * [1] ، « در پيامبرى آدم ترديد مىكند ، » اين است كه هر گاه در پيامبرى پيامبران ترديد كند ، به او گفته خواهد شد : در اينجا مراد از معصيت ، ترك اولى است . ارادهء خلاف ظاهر در كلام عرب كم نيست و گرنه چگونه ممكن است كه به او گفته شود : خداوند جسم نيست ؛ در اين صورت هم اگر بشنود كه قرآن مىگويد :
* ( « الرَّحْمنُ عَلَى الْعَرْشِ اسْتَوى » ) * [2] در ربوبيت خدا ترديد خواهد كرد .
وى دربارهء ياران پيامبر ( ص ) گفت : « سزاوار اين است كه به او گفته شود : چون رسول خدا ( ص ) به سوى مردم مبعوث شد ، گروهى از اصحاب از او پيروى كردند ، . . . » در پاسخ به اين سخن وى مىگوييم : اين گفته از آنچه در صدد بيان آن هستيم ، بيگانه است . زيرا سخن در بيان امور عقلى است كه بايد به عقل سرگردان نزديك باشد نه بيان امور تاريخى كه تابع عينيت خويش است و نياز به بررسى و آگاهى دارد . پس آنچه مناسب است كه در مسئله امامت بيان شود ، اين است كه آيا سزاوار اين است كه به او گفته شود :
امامان ما معصوم و پاكيزه از گناه ، عالم به تمام آنچه كه پيامبر ( ص ) از نزد خدا آورده ، حافظ احكامى كه خداوند اراده فرموده ، تواناى بر سياست امت بر اساس قانون الهى بوده ، از اشتباه و نادانى به دورند ، امامت آنان همچون وصايت اوصياى پيامبران از جانب خداوند ، منصوص است ؛ يا اينكه گفته شود : امامان ما ، كسانى هستند كه امت وقتى يك نفر ، آنان را به امامت انتخاب مىكند و بلكه پيامبر ( ص ) هم امت را از اين جهت رها كرد ، كارشان را با اينكه هنوز چند صباحى نگذشته بود كه به اسلام گرويده بودند ، به خودشان واگذاشت ، هر چند كه كار به انتخاب كسى همچون معاويه ، يزيد ، عبد الملك ، وليد ، منصور ، هارون الرشيد و ديگر پادشاهان جور و فساد و ضلالت و جهالت ، كشيده شود و گفته شود حال اينان پيشوايان ما هستند و پيروى ، تعظيم و گرامى داشت آنان بر همهء ما واجب ؟ ! اگر بپذيريم كه امور تاريخى از اين جهت كه عقل بعضى را عقل بعيد مىداند و بعضى

[1] طه / 119 .
[2] طه / 5 .

258