مصنّف - اعزّ الله منزلته - مىگويد :
اماميه عقيده دارند كه خداوند از طاعات آنچه را اراده كرده كه پيامبران او ، اراده كرده‌اند و از چيزهايى كراهت دارد كه آنان كراهت دارند . خداوند طاعاتى را اراده كرده كه شياطين از آن كراهت دارند و از كارهاى ناپسند كه شياطين آن را اراده مىكنند ، كراهت دارد . امّا اشاعره گفته‌اند : خداوند ، كارهاى ناپسند را كه شياطين اراده مىكنند ، اراده و از بسيارى از طاعات كه شياطين از آنها كراهت دارند ، كراهت دارد ، خدا طاعات بسيارى را كه پيامبرانش اراده كرده‌اند ، اراده نكرده ، بلكه چيزهايى را اراده كرده كه آنان كراهت دارند .
فضل مىگويد :
اين مطلب به معناى اراده بر مىگردد كه در فصل پيش بيان كرديم . اين مرد بين اراده و رضا فرق نگذاشته است و بيشتر گفته‌هاى شنيع وى از همين عدم فرق گذارى بين دو مفهوم اراده و رضا ، ناشى شده است . اما اينكه گفت : خدا از بسيارى از طاعات كه شياطين از آنها كراهت دارند ، كراهت دارد ، بهتان بر اشاعره است .
من مىگويم :
دانستيد كه فاعل مختار چيزى را انجام نمىدهد مگر آنچه را كه اراده كرده و بدان راضى باشد و چيزى را ترك نمىكند مگر اينكه از آن كراهت داشته باشد وگرنه از عقلايى بودن خارج خواهد شد . اگر فرض شود كه خدا فاعل كارهاى بشر است پس بايد كارهاى ناپسند آنان را اراده كرده باشد ، چنانكه شياطين آن را اراده كرده‌اند و از طاعاتى كه انجام نمىدهند ، كراهت داشته باشد چنانكه شياطين از آن كراهت دارند . پس آنچه مصنّف بيان كرده درست است .
مصنّف - اعلى الله مقامه - مىگويد :
اماميه عقيده دارند كه خداوند عز و جل به چيزى امر مىكند كه اراده نمايد و از چيزى نهى مىكند كه از آن كراهت دارد . امّا اشاعره مىگويند : خداوند به بسيارى از چيزهايى كه از آن كراهت دارد ، امر و از بسيارى از چيزهايى كه اراده كرده ، نهى فرموده است .
فضل مىگويد :
پيش از اين گذشت كه نه چيزى بر خداوند واجب است و نه چيزى از او قبيح . پس او حق دارد كه به هر آنچه بخواهد امر كند و از هر چه بخواهد ، نهى نمايد . مخالفين اشاعره از اين سخن برداشت كرده ، گفته‌اند كه بر اين تقدير لازم مىآيد كه خدا به آنچه كه از آن

238