مصنّف - اجزل الله ثوابه - مىگويد :
اماميه معتقدند كه خداوند ، احدى از بندگان را از دين ، گمراه نمىكند و هيچ پيامبرى را به سوى مردم نمىفرستد مگر به حكمت و موعظهء حسنه . اشاعره مىگويند : خداوند بسيارى از بندگان را از دين گمراه ساخته و امر را بر آنان مشتبه كرده ، آنان را گمراه گردانيده است و نيز جايز است كه پيامبرى را به سوى قومش بفرستد تا آنان را به سبّ خدا و مدح ابليس امر كند ، پس هر كس خدا را سبّ و شيطان را مدح نمايد و به تثليث ، الحاد و انواع شرك ، معتقد باشد ، مستحق تعظيم و ثواب خواهد بود ! و آن كس كه در طول زندگانى خدا را مدح و او را بر اساس اوامرش پرستش كرده و دائما ابليس را مذمت نموده است ، در عقاب جاودانى و لعن ابدى بسر برد . آنان جايز دانسته‌اند كه در ميان پيامبران سلف ، پيامبرى بوده باشد كه خبرش بما نرسيده ولى چنين شريعتى داشته باشد ! !
فضل مىگويد :
مذهب اشاعره اين است كه خداوند خالق هر چيزى است و در ملك خدا چيزى جز آنچه او بخواهد ، جارى نمىشود . آنان وجود آلهه را همچون مجوس جايز نمىدانند ؛ بلكه مىگويند : خداوند است كه هدايت مىكند و هم او است كه گمراه مىگرداند .
همانگونه كه خود در قرآن مجيد تأكيد كرده ، مىفرمايد : * ( « يُضِلُّ مَنْ يَشاءُ وَيَهْدِي مَنْ يَشاءُ » ، [1] ، خدا پيامبران را به رسالت مبعوث مىكند و آنان را به ارشاد و هدايت خلايق فرمان مىدهد . آنچه كه اين مرد مزخرفگو در جواز ارسال رسولان به غير اين هدايت ، گفته معناى اين تجويز را دانستيد و اينكه مراد از اين جواز ، نفى وجوب چيزى بر خدا است . اين مزخرفاتى كه قلب مردم عامى را به خود متمايل مىكند ، نفعى به حال اين مرد ندارد و هر آنچه كه از اين اراجيف ، پراكنده است ، بهتان بر اشاعره است و بلكه آنان اهل سنت و جماعت و هدايت هستند .
من مىگويم :
پوشيده نيست كه اين گفتهء وى كه در ملك خدا چيزى جز آنچه او بخواهد ، جارى نمىشود ، از سخنان ابو اسحاق اسفراينى شافعى است كه چون قاضى عبد الجبار معتزلى وارد خانهء صاحب بن عباد شد ، ابو اسحاق را نشسته ديد . با تعريض به ابو اسحاق ، گفت :

[1] فاطر / 8 و . . . .

233