نشده است و اگر با پيامبرىاش ثابت شود ، مفيد علم نخواهد بود . زيرا اشاعره كذب را در اينگونه امور بطور سهوى و حتى عمدى از انبيا جايز مىدانند . اين مطلب را در آينده - ان شاء الله تعالى - خواهيد ديد . اينكه جايز مىدانند خداوند سفيهان و فاسقان را به رسالت مبعوث كند ، از تمام آنچه گذشت ، رسواتر است . تحقيق اين مطلب نيز - ان شاء الله تعالى - خواهد آمد .
مصنّف - اعلى اللَّه منزلته - مىگويد :
اماميه عقيده دارند كه خداوند سبحان احدى را به ما لا يطاق تكليف نكرده است .
در مقابل اشاعره مىگويند : خداوند احدى را تكليف نكرده است مگر بما لا يطاق و به آنچه كه تمكن ترك و فعل آن را ندارد و آنان را در مورد ترك آنچه قدرت انجام آن را به آنها نداده ، ملامت كرده است . آنان جايز دانسته‌اند كه خداوند ، آدم بىدست را به نوشتن و كسى را كه مالى ندارد ، به پرداخت زكات و مريض مبتلا به بيمارى مزمن را كه به راه رفتن قادر نيست ، به پرواز در آسمان و آدم ناتوان مفلوج را به خلق اجسام ، مكلَّف سازد . قديم را حادث سازد و حادث را قديم . آنان جايز دانسته‌اند كه خداوند پيامبرى را با معجزات به سوى بندگانش مبعوث دارد تا آنان را فرمان دهد كه جسم سياه را يك دفعه سفيد گردانند و آنان را به نوشتن نيكو امر كند در حالى كه به آنان دست و ابزار نوشتن نداده باشد و آنان را فرمان دهد كه بدون دوات ، مداد ، قلم و دست ، مطالبى را در هوا بنويسند چنانكه هر كس بتواند آن را بخواند . اماميه گفته‌اند : خداوند ، عادلتر و حكيمتر از آن است كه بندگان خود را به چنين محالاتى مكلَّف سازد .
فضل مىگويد :
از نظر اشاعره تكليف ما لا يطاق جايز است . زيرا نه چيزى بر خدا واجب است و نه چيزى از او قبيح . چه آنچه را كه مىخواهد ، انجام مىدهد و به آنچه كه اراده مىكند ، حكم مىنمايد . معتزله اين مسئله را منع كرده‌اند . زيرا آن را از نظر عقلى قبيح مىدانند ، در حالى كه مىبايست بدان عقيده داشته باشند . زيرا خدا از ايمان نياوردن ابو لهب خبر داده ، با اين حال او را مكلَّف به ايمان كرده است و اين تكليف ما لا يطاق است . زيرا ايمان وى محال است و ما لا يطاق . چرا كه اگر ايمان آورد ، دروغ در خبر خداوند متعال لازم مىآيد و اين محال است بالاتفاق . اين چيزى است كه معتزله را ملزم مىگرداند كه به تكليف ما لا يطاق معتقد شوند . البتّه ما لا يطاق ، مراتبى دارد . مرتبه وسط ، آن است كه معمولا قدرت حادث ، بدان تعلق نمىگيرد ، خواه تعلق قدرت به آن ممتنع باشد البته نه

230