ناسزاگويى به فرشتگان و پيامبران و اولياى خدا ، حسن است .
فضل مىگويد :
حسن و قبح به سه معنى به كار مىرود : اوّل - صفت كمال و نقص . گفته مىشود : علم حسن است و جهل قبيح . در اين باره نزاعى نيست كه حسن و قبح بدين معنى براى صفات به خودى خود ، وجود دارد و مدرك آن عقل است و ربطى به شرع ندارد .
دوّم - تلائم و تناسب با غرض كه از حسن و قبح بدين معنى ، به مصلحت و مفسده تعبير مىشود . گفته مىشود : حسن چيزى است كه در آن مصلحتى است و قبيح چيزى كه در آن مفسده اى هست . اين نوع هم عقلى است . يعنى همچون معناى اوّل آن را هم عقل درك مىكند . سوّم - تعلَّق مدح و ثواب به فعل در دنيا و آخرت ، يا تعلق ذم و عقاب بدان در دنيا و آخرت . پس آنچه كه در دنيا متعلَّق مدح قرار گيرد و در آخرت متعلَّق ثواب ، حسن است و آنچه كه در دنيا مورد ذم واقع شود و در آخرت متعلَّق عقاب ، قبيح . اين معنى حسن و قبح است كه محل نزاع است . اشاعره معتقدند كه حسن و قبح بدين معنى شرعى است . زيرا در تمامى افعال بندگان ، چيزى به خودى خود چنان نيست كه مقتضى مدح فاعل و ثواب او يا ذم فاعل و عقاب او گردد ، بلكه از اين جهت كه شارع بدان امر كرده يا از آن نهى فرموده ، بدين صورت در آمده است . اما از نظر معتزله و پيروان اماميه آنان ، حسن و قبح بدين معنى ، عقلى است . ادراك حسن و قبح افعال ، موقوف است بر حكم شرع و در آنچه كه عقل در ادراك آن مستقل نيست ( در غير مستقلات عقليه ) شرع كاشف از حسن و قبح آن است ، پس عقل حاكم است .
اى خردمندان جهان ! بر كدام مذهب لازم مىآيد كه ظلم ، عدوان ، قتل ، شرك ، سبّ خدا و رسول ( ص ) و ديگر اراجيف و ترهّاتى كه وى بيان كرده ، حسن باشد ؟ ! آيا شرع اين چيزها را حسن دانسته و به حسن آنها حكم كرده است ؟ آيا اشاعره معتقدند كه شرع به حسن اين چيزها حكم كرده است تا آنچه كه او مىگويد ، لازم آيد ؟ پس معلوم مىشود كه اين مرد ، كودن ، ياوه گو و متعصب است كه تعصب وى براى خودش است نه براى خدا و رسول خدا ( ص ) . شگفت اين مطلب كه : وى نينديشيده است كه شايد عقلا در اين كتاب بنگرند و نزد آنان رسوا شود ؟ چقدر اين مرد جاهل و متعصب است ! پناه بر خدا از شر شيطان و شرك او !
من مىگويم :
ابتدا مصنّف - ره - به اشاعره نسبت داده كه عقل به حسن و قبح افعال حكم نمىكند .

222